Үҙең үҙеңде һаҡла

Әгәр һеҙҙе акцияла тотһалар, тиҙҙән һеҙ рәсәй суд системаһы менән яҡындан танышасаҡһығыҙ. Бер ниндәй ҙә яҡшы нәмә көтөп торорға ярамай: һеҙҙең аҡлау ҡарарына мөмкинлектәрегеҙ бик аҙ. Шуға ҡарамаҫтан, был судты иғтибарһыҙ ҡалдырырға кәрәк тигәнде аңлатмай. Зыянды кәметергә йәки хатта еңергә тырышыу — тик һеҙҙең мәнфәғәттәрегеҙҙә!

Беҙ һеҙгә ярҙам итергә тырышасаҡбыҙ — судта юрист ярҙамына ғариза ҡалдырығыҙ. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, адвокаттар һәр осраҡта етмәйәсәк. Әгәр беҙ һеҙгә яҡлаусы бирә алмаһаҡ, был инструкция административ процесс сиктәрендә үҙ аллы һаҡланырға ярҙам итәсәк.
 

Был административ хоҡуҡ боҙоуҙар буйынса эштәр инструкцияһы.

СУД ТУРАҺЫНДА МИҢӘ НИСЕК ХӘБӘР ИТЕРҘӘР

Һеҙҙе хәбәр итеү ҡағыҙы йәки повестка менән саҡырырға тейештәр. Документтың атамаһы мөһим түгел — ябайлыҡ өсөн артабан «повестка» терминын ҡулланасаҡбыҙ.

Повестка киләһе мәғлүмәт булырға тейеш: кем саҡырыла, ниндәй суд, ултырыш датаһы һәм ваҡыты, эш номеры күрһәтелергә тейеш.

Повестка артабан күрһәтелгән формала булыуы мөмкин:

• заказ хаты менән белдереү. Хәбәр һеҙҙең почта йәшнигегеҙгә килә, хатты почтанан 7 көн эсендә алырға кәрәк. Хатты алмаһағыҙ ҙа, һеҙ хәбәр ителгән тип иҫәпләһегеҙ.
• телеграмма буйынса. Уныһы көн һәм урындағы ваҡыт яҙылып, ҡултамға менән тапшырыла.
• СМС менән. Әгәр һеҙ смс-хәбәргә яҙма ризалыҡ бирһәгеҙ генә рөхсәт ителә, мәҫәлән, полиция бүлегендә. Протоколда үҙ номерығыҙ ғына түгел, ә смс-хәбәргә ризалыҡ булырға тейеш.
• телефон шылтырауы. Һеҙгә суд секретары шылтыратып, ултырыштың көнөн һәм ваҡытын әйтә. Әгәр һеҙ процессуаль документтарҙа йәки протоколда телефон номерығыҙҙы ҡалдырмаһағыҙ, бындай хәбәр итеү яраҡһыҙ. Әгәр телефонығыҙҙы алмаһағыҙ, һеҙҙе хәбәр ителгән тип иҫәпләргә ярамай. Телефонограмма дөрөҫ яҙылырға тейеш — унда һеҙҙең телефон номерығыҙ күрһәтелергә тейеш. Юғиһә белдереү ҡағыҙы тейешле тип иҫәпләнмәй.
• Госуслуги сайтында белдереүҙәр. Һирәк, әммә ҡайһы берҙә унда ла килә. Әгәр ҙә һеҙ хәбәр килгәндән һуң 15 көн эсендә үҙ аккаунтығыҙға инһәгеҙ, һеҙҙе хәбәр ителгән тип иҫәпләргә мөмкин (хатта хәбәрҙе асмаһағыҙ ҙа). Әгәр һеҙ иҫәп яҙмаһына инмәһәгеҙ, һеҙгә башҡа ысул менән хәбәр итергә тейештәр.

Повестка теркәлгән урынға йәки һеҙгә хат аша хәбәр итеүегеҙҙе һораған башҡа адресҡа ебәрелә.

Повестка полициянан түгел, ә судтан сығырға тейеш (КоАП-тың 29.4, 25.15 статьялары). Полиция бүлегендә ҡул ҡуйылған «Судҡа килеү тураһында йөкләмә» юридик көскә эйә түгел, унда хатта судтың көнө һәм ваҡыты күрһәтелгән булһа ла.

Әммә һуңғы ваҡытта судтар йыш ҡына полицияла ҡул ҡуйылған «килеү тураһында йөкләмә» -не тейешле белдереү тип ҡабул итә. Бигерәк тә суд ултырышы ҡулға алынғандан һуң икенсе көндө үткән хәлдә. Әгәр һеҙ шундай документҡа ҡул ҡуйһағыҙ һәм әүҙем рәүештә үҙ яҡлауығыҙҙы алып барырға йыйынһағыҙ, повестка тапшырылмаһа ла, был көндө судҡа килеү яҡшыраҡ.

Әҙерләнеп тороу мөмкинлеге булһын өсөн, белдереү алдан хәбәр ителергә тейеш. Шуға күрә:

• Әгәр һеҙҙе почта аша ғына хәбәр иткәндәр икән, ултырыш суд белдереүен һаҡлау ваҡыты тамамланғансы (белдереү почтаға килгәндән 7 көн) башланырға тейеш түгел.
• Суд көнөндә ебәрелгән белдереү тейешле тип иҫәпләнмәй (РФ ЮҒАРЫ СУДЫНЫҢ 2017 йылдың 21 авгусындағы 41-АД17-18-се ҡарары). Бер тәүлектән дә кәмерәк ваҡыт эсендә ебәрелгән белдереү тураһында ла шуны уҡ әйтергә мөмкин (мәҫәлән, Мәскәү ҡала суды ҡарарҙарын ҡарағыҙ № 7-3969/2019, № 7-4051/2019, Санкт-Петербург ҡала судының № 7-2081/2016, 7-94/2018).
• Әгәр белдереү шәмбелә тапшырылһа, ә ултырыш дүшәмбелә икән, уны ла һуңлап хәбәр итеү тип иҫәпләргә мөмкин (Ҡара: Иркутск өлкә судының 7-209/2020 һанлы ҡарары)
• Һуңлап хәбәр итеү — апелляция биреү өсөн нигеҙ, әммә ултырышҡа килмәгән осраҡта ғына. Әгәр барһағыҙ, был нигеҙ буйынса уңышлы апелляция биреү мөмкинселеге түбән, әгәр тик суд ултырышты кисектереү тураһында үтенесегеҙҙе кире ҡаҡһа ғына.

Әгәр хәбәр итмәһәләр

Повестка суд ултырышынан һуң да килеүенә йәки бөтөнләй килмәүенә әҙер булығыҙ.

Юғарыла әйтелгәнсә, әгәр һеҙгә тейешле рәүештә хәбәр ителмәһә һәм эш һеҙһеҙ ҡаралһа, был апелляцияға дәғүә итеү өсөн етди нигеҙ булып тора.

Һеҙ үҙегеҙ ҙә судтың ваҡытын һәм ваҡытын белергә тырыша алаһығыҙ, әммә һеҙҙең бурыслы түгеллегегеҙҙе аңларға кәрәк. Суд һеҙгә хәбәр итергә бурыслы. Әммә суд теркәлеү адресына хәбәр итә: әгәр һеҙ ул адрес буйынса йәшәмәһәгеҙ, судтың көнөн һәм ваҡытын үҙегеҙ асыҡларға тура киләсәк.

Суд көнөн һәм ваҡытын нисек белергә

Тәүҙә һеҙҙең эшегеҙҙе ниндәй судта ҡараясаҡтарын белегеҙ. Протест акцияларында тотолған кешенең эше протокол төҙөлгән полиция бүлегенә иң яҡын судҡа килә. Мәскәү буйынса суд ҡарамағын бында ҡарарға мөмкин, әммә һеҙҙең эшегеҙ ниндәй судҡа ингәнен полиция бүлегендә аныҡлау яҡшыраҡ. Бындай мәғлүмәтте дежур часть бирә ала, йәки һеҙҙе административ ҡануниәт буйынса канцелярияға йәки инспекцияға йүнәлтәсәктәр.

Һеҙ шулай уҡ Мәскәү Ҡала Суды сайтында (әгәр һеҙҙе Мәскәүҙә ҡулға алһалар) йәки Рәсәйҙең башҡа ҡалаларының кәрәкле суд сайтында эшегеҙҙе ҡарау ваҡытын һәм көнөн тикшерә алаһығыҙ. Иҫегеҙгә төшөрәбеҙ, күп кенә сайттарҙағы мәғлүмәт оператив рәүештә яңыртылмай йәки бөтөнләй яңыртылмай.

Әгәр мәғлүмәтте сайтта белеп булмаһа, телефондан шылтыратырға тура киләсәк. Күпселек судтарҙа суд эштәрен тәьмин итеү бүлеге йәки административ хоҡуҡ боҙоуҙар буйынса эштәр канцелярияһы юҡ, һәм был мәсьәләләр менән енәйәт эштәре буйынса суд эштәрен тәьмин итеү бүлеге шөғөлләнә. Шуға күрә унда шылтыратығыҙ. Һеҙгә түбәндәге мәғлүмәтте һорашыр кәрәк:

• Эшегеҙ бүлеккә тапшырылғанмы. Бының өсөн үҙ исемегеҙҙе, протокол төҙөлгән көндө һәм һеҙҙе ғәйепләгән статьяны (мәҫәлән, 20.2 КоАП) белеү етә.
• Эшегеҙ ниндәй судьяға тапшырыла икәнен, һәм ултырыш ниндәй көнгә һәм ваҡытҡа тәғәйенләнгәнен. 

Судтарҙың бәйләнеш телефондарын уларҙың сайттарында белешер кәрәк.

Эштең судҡа тапшырылыу көнө һәм уның ҡарау/ултырыш көнөн билдәләнеүе араһында бер нисә көн йәки аҙна үтеүе мөмкин. Был осраҡта тағы шылтыратығыҙ. Шулай уҡ канцелярияла һеҙҙең эшегеҙҙе алып барған судья ярҙамсыһының телефонын белеп, унан ҡарау ваҡытын һораша алаһығыҙ.

Был бөтәһе лә түгел әле! Хатта судтың ниндәй ваҡытҡа тәғәйенләнгәнен белеп тә, судҡа килһәгеҙ ҙә, унда һеҙгә ялған мәғлүмәт биреүҙәре мөмкин — һеҙҙең эшегеҙ бөгөн ҡаралмай, тип әйтеүҙәре бар. Судья ярҙамсыһынан йәки дежур судьянан һеҙҙең судҡа килеүегеҙ тураһында белешмә биреүен һорағыҙ — һеҙ уны эштә йәки институтта тапшырырға кәрәклеген әйтә алаһығыҙ. Был һеҙҙең судта булған ваҡытығыҙҙы теркәргә мөмкинлек бирәсәк. Әгәр эште һеҙһеҙ ҡараһалар, был документ эште апелляцияла еңергә ярҙам итәсәк.

Ҡурҡыныс күренәме? Ҡурҡырға кәрәкмәй — беҙ мөмкин булған бөтә осраҡтарҙы тасуирланыҡ, ғәмәлдә еңелерәк буласаҡ.

Әгәр мин ултырышта ҡатнаша алмаһам, нимә эшләргә?

Беҙ арест булмаған статьялар буйынса ултырыштарға йөрөргә кәңәш итәбеҙ. Әммә бындай мөмкинселек булмаһа, түбәндәгеләрҙе эшләргә мөмкин:

• Яҡлаусыны саҡырырға. Беҙ һеҙгә яҡлаусы менән ярҙам итергә тырышасаҡбыҙ — ошонда ғаризаны ҡалдырығыҙ. Шулай уҡ һеҙ үҙегеҙгә үҙегеҙ яҡлаусыны таба алаһығыҙ — туғандарығыҙ һәм дуҫтарығыҙ араһында. Административ хоҡуҡ боҙоуҙар буйынса эштәрҙә яҡлаусыларға юридик белемле булыу талап ителмәй (КоАП-тың 25.5-се статьяһы). Әгәр һеҙҙе адвокат яҡламаһа, нотариустан яҡлаусыға ышаныс ҡағыҙы (доверенность) эшләргә кәрәк. Был ғәҙәттә мең һум самаһы тора. Нотариусҡа һеҙҙең паспортығыҙҙы, яҡлаусының паспорт мәғлүмәттәрен бирергә һәм был кешегә тулы суд ышаныс ҡағыҙы (полную судебную доверенность) эшләргә теләүегеҙҙе әйтергә кәрәк.
• үҙ-үҙеңде дистанцион рәүештә яҡлау. Бының өсөн  алдан — йәғни эш ҡаралған көнгә тиклем суд экспедицияһына аңлатма ходатайство тапшырырға кәрәк. Уларҙы почта аша ебәрергә мөмкин, әммә почта юлы ваҡытын иҫәпкә алығыҙ. Ниндәй документтар икәнен түбәндә ҡарағыҙ.
• кисектереү тураһында ходатайство бирергә. Уның ҡәнәғәтләндерелеүенә гарантия юҡ, шуға күрә был эште дистанцион яҡлауға өҫтәмә рәүештә ғәмәлгә ашырыу яҡшыраҡ. Бында ходатайство өлгөләре ике вариантта бирелә: 1-се вариант — судтың һеҙгә датаны һуң хәбәр итеүе арҡаһында кисектереүҙе һораһағыҙ, 2-се вариант —  башҡа ғәфү итерлек сәбәп менән кисектереү һораһағыҙ. Рәсәй почтаһы аша тапшырырға мөмкин (әммә почта юлы ваҡытын иҫәпкә алығыҙ), йәки шәхсән (алдан, ултырыш көнөнә тиклем).

Судта ниндәй позиция алырға — ҡатнаштыңмы, ҡатнашманыңмы?

Судтар һеҙҙең ҡатнашмауығыҙҙы раҫлаған һүҙҙәргә, ә йыш ҡына хатта документтарға ла, бик һирәк ышана. Шуға күрә, беҙҙең тәжрибә буйынса, акцияла ҡатнаштым тип раҫлаусылар һәм ҡатнашмауын иҫбатлаусылар (бәлиғ булмағандар эштәре буйынса комиссияны иҫәпкә алмағанда) өсөн эштең һөҙөмтәһендә һиҙелерлек айырма юҡ.

Беҙ ысынбарлыҡҡа тап килгән позицияла булырға тәҡдим итәбеҙ. Әгәр ҙә икеләнһәгеҙ — Констутицияның 51-се статьяһын алығыҙ — үҙегеҙгә ҡаршы шаһит булыуҙан баш тартыу. Был осраҡта апелляцияла позицияғыҙҙың нисек булыуын күҙаллағыҙ.

Нимәне күҙ уңында тоторға кәрәк:

1. Һеҙҙең үҙ эштәрегеҙ менән китеп барыуығыҙҙың ҡәтғи дәлилдәре булһа, язаны кәметеү, ә ҡайһы берҙә эште бөтөнләй туҡтатыу осрағы бар (бик һирәк). Бындай дәлилдәрҙең миҫалдары: эш адресы яҙылған эш кенәгәһе күсермәһе, эш урынынан 2 НДФЛ формаһы буйынса справка, ойошма/учреждение урынлашҡан урынды раҫлаған документтар — әгәр эш урыны янында тотһалар; йорт янында тотһалар — паспорттағы торлаҡта теркәлеү битенең күсермәһе (йәки ҡуртымға алыу килешеүенең күсермәһе); әгәр алдан яҙылған урынға китеп барһағыҙ (дауахана/салон/оптика һ.б.) — шул ойошманан яҙылыу тураһындағы справка; эш урынынан ҡушылған эш менән китеп барған булһағыҙ — эштән справка һ.б. Шулай уҡ кафенан чектар, видео, Яндекс Go квитанцияларын ҡушып ебәрергә була.

2. «Ҡатнашманым» позицияһы Кеше хоҡуғы буйынса Кеше хоҡуғы комитетында Халыҡ-ара гражданлыҡ һәм сәйәси хоҡуҡ пактының 21-се статьяһы буйынса уңышҡа өлгәшеү шанстарын кәметә. Хоҡуғыңды ҡулланмаһаң, уларҙың боҙолоуына зарланыу ҡатмарлы. Хәйер, шанс шулай ҙа бар — был практика тарафынан тулыһынса дәлилләнмәгән. Шул уҡ ваҡытта башҡа хоҡуҡ боҙолоуҙарға зарналырға мөмкин — мәҫәлән, шәхси иреклек хоҡуғы йәки ғәҙел судҡа хоҡуҡ боҙолоуына, шулай уҡ полицияға алып килеү һәм унда тотоу шарттарына, телефонды тартып алыуҙарына һ.б. Беҙ ниндәй осраҡта булһа ла КПЧ ойошмаларына тейешле статьялар буйынса ғариза яҙырға ярҙам итәсәкбеҙ.

Мөһим: ҡатнашыуҙы таныу ғәйепте таныу тигәнде аңлатмай! Һеҙ ҡатнашыуығыҙҙы таный, әммә ғәйебегеҙ юҡлығын  раҫлай алаһығыҙ, сәнки тыныс йыйылыштарҙа ҡатнашыуға конституцион хоҡуғығыҙҙы бойомға ашырғанһығыҙ. Ғәйеп таныу — ул һеҙ ҡатнашҡанһығыҙ һәм үҙегеҙҙең хаҡлы булмауығыҙҙы танығанһығыҙ тигәнде аңлата. Бындай раҫлау КПЧ ойошмаларына юлды тулыһынса бикләй.

Позицияны тәүге инстанцияла уҡ билдәләү яҡшыраҡ. Әммә һеҙ икенсе инстанцияла позицияғыҙҙы үҙгәртһәгеҙ КПЧ ҡарарына шанс барыбер һаҡлана. Полиция бүлегендә яңғыраған позицияны нисек булһа ла үҙгәртеп була. Янығыҙҙа консультация бирерлек яҡлаусы булмауына, ғәмәлегеҙҙең юридик мәғәнәһен аңлап етмәүегеҙгә һылтанығыҙ.

СУД УЛТЫРЫШЫНА НИСЕК ӘҘЕРЛӘНЕРГӘ

Үҙегеҙҙең ғәйепләнеүсе булыуығыҙ тураһында онотоғоҙ. Суд процесында һеҙ — уйында ҡатнашыусы. Һәм һеҙҙең әҙерлектән еңеүегеҙ йәки еңелеүегеҙ тора.

Минимум программаһы

Административ эштәр ҡаралған ваҡытта судта протокол алып барылмай һәм һеҙҙең телдән әйтелгән барлыҡ һүҙҙәрегеҙҙе иҫәпкә алмауҙары ихтимал — шуға ла суд менән тик яҙма рәүештә генә аралашығыҙ.

Бында беҙ судта һеҙгә кәрәк булыуы ихтимал документтарҙың минималь исемлеген төҙөнөк.  Һеҙ ғәйепләнгән статьяға баҫығыҙ ҙа, үҙегеҙгә күсерегеҙ, тултырығыҙ һәм баҫып алығыҙ. Ҡултамға ҡуйырға онотмағыҙ!

• КоАП 19.3 статьяһы
• КоАП 20.2 статьяһы, 1-се өлөш
• КоАП 20.2 статьяһы, 2-се өлөш (репост өсөн) — тултырғандан һуң беҙҙең менән электрон почта аша кәңәшләшһәгеҙ һәйбәтерәк булыр [email protected].
• КоАП 20.2 статьяһы, 5-се өлөш
• 20.2 КоАП 20.2 статьяһы, 6.1 өлөш
• КоАП 20.2 статьяһы, 8-се өлөш
• КоАП 20.2.2, статьяһы, 1-се өлөш
• КоАП 20.6.1 статьяһы, 1-се өлөш
• КоАП 20.3.3, статьяһы, 1-се өлөш (акцияға сығыу)
• КоАП 20.3.3, статьяһы, 2-се өлөш

Әгәр статьяғыҙ икенсе төрлө булһа йәки бер акция өсөн бер-нисә статья булһа (һәм яҡлаусығыҙ булмаһа), [email protected] адресы буйынса беҙгә яҙығыҙ — стратегияғыҙҙы билдәләргә ярҙам итербеҙ.

Документтарҙы алдан суд экспедицияһына тапшырырға була, шулай уҡ суд көнөндә лә. Экспедицияға тапшырған ваҡытта үҙегеҙ менән өҫтәмә экземпляр ҙа алығыҙ — унда ҡабул итеүҙәре тураһында штамп ҡуйырға тейештәр. Ултырыш ваҡытында яңылышып китмәү өсөн үҙегеҙҙең экземплярығыҙҙың янығыҙҙа булыуы хәйерле.

Документтарҙың баҫылған булыуы ла, ҡулдан яҙылған булыуы ла мөмкин.

Күсереп алынған файлдарҙа нимә бар:

1. Эш буйынса позиция («Аңлатмалар»)

Был документта һеҙ эш тураһындағы факттарҙы һәм үҙегеҙҙең хоҡуҡи позицияғыҙ тураһында һөйләйһегеҙ. Суд алдынан, судьяның һорауҙарына нисек яуап бирергә икәнен һәм нимә һөйләргә кәрәк икәнен аңлар өсөн, уны уҡып сығығыҙ. Ултырышта икенсе экземплярығыҙҙы үҙегеҙ менән алығыҙ.

2.  Ходатайстволар

Иң мөһимен иҫтә тотоғоҙ: ходатайстволарҙы ҡабул итер өсөн генә түгел, уларҙы кире ҡағыу өсөн дә тапшыралар, — был Кеше хоҡуҡтары буйынса комитетҡа аппеляция биргәндә көслө аргумент булып торасаҡ. 

Эш материалдары менән танышыу тураһында ходатайство

Бында танышыу тураһында ходатайство өлгөһө менән айырым файл.

Был ходатайство эш материалдарын ҡарап сығыу өсөн һәм үҙеңде аҡлар/яҡлар өсөн яңы аргументтар табыу өсөн тапшырыла (мәҫәлән, протоколдағы бер береһенә тап килмәгәнлектәр — уның турала аҫта, программа-максимумда ҡарап була). 

Эш материалдары менән танышыуҙың өс ысулы бар:

• Судҡа алдан, тыңлауҙар көнөнә тиклем махсус рәүештә эш материалдары менән танышыу маҡсатында килеү. Был яҡлау стратегияһын уйлап һәм тыныслыҡта эшләп сығарыуға форсат бирә. Бының өсөн суд канцелярияһына суд сайтында күрһәтелгән телефон номерҙары аша алдан шылтыратып, килер көндө билдәләп, килешеп ҡуйыр кәрәк. Бындай килешеүһеҙ һеҙҙе индермәүҙәре лә ихтимал.
• Тыңлауҙар көнөндә ваҡытынан алда килеп, ултырыш башланыуҙың алдынан эш материалдары менән танышыу. Сәркәтип йә ярҙамсыларға өндәшегеҙ — улар ғәҙәттә суд булыр залдың йәнәш бүлмәләрендә ултыралар. Материалдар менән танышыуҙы һорағыҙ, талап ителһә, танышыу тураһында ходатайствоны бирегеҙ.
• Ходатайствоны ултырыштың үҙендә тапшырыу. Судья тәнәфес иғлан итәсәк. Эште шәхси һеҙҙең ҡулға бирәсәктәр йә һеҙҙе канцелярияға үткәрәсәктәр — шунда инеп, эште һеҙгә алып килгәнде көтөр кәрәк. Танышҡандан һуң ултырыш бүлмәһенә кире барығыҙ.

Эш материалдары менән танышҡанда ошоларҙы эшләргә кәрәк:

• Эштең барлыҡ биттәрен фотоға төшөрөргә;
• Формаль яҡтан тура килмәүҙәргә, ҡапма-ҡаршылыҡтарға иғтибар итергә (мәҫәлән, протоколда ҡултамғағыҙ юҡ, йә һеҙҙең ҡултамғағыҙ түгел; протокол төҙөгән көн, йә ҡулға алынған көн даталары дөрөҫ түгел; материал эштәрендәге протокол полиция һеҙгә биргән протокол күсермәһенән айырыла; рапорттарҙа һеҙҙең фамилия түгел). Бындай хаталарҙы айырым ҡағыҙ битенә (шпаргалкаға) яҙып алыу зарур, был суд барышында эштең ҡайһы битендә ниндәй хаталар барлығы тураһында әйтә алыр өсөн кәрәк.

Хоҡуҡ яҡлаусыны инеүгә рөхсәт итеү тураһында ходатайство

Хоҡуҡ яҡлаусыны инеүгә рөхсәт итеүҙе һораған ходатайствоның шаблоны айырым файлда ошонда.

Әгәр ҙә һеҙҙең хоҡуҡ яҡлаусығыҙҙың адвокат статусы юҡ икән, алдан ходатайство әҙерләгеҙ һәм уны заседание башында уҡ иғлан итегеҙ. Адвокатҡа бындай ходатайство кәрәкмәй.

Әгәр ҙә һеҙ хоҡуҡ яҡлаусығыҙ буламы-юҡмы икәнен асыҡ ҡына белмәйһегеҙ икән, — барыбер үҙегеҙ менән ходатайство бланкыһын алығыҙ.

Ғәйепләүҙе яҡлау өсөн прокурор саҡыртыу тураһында ходатайство

Прокурор саҡыртыу тураһында ходатайствоның шаблоны айырым файлда ошонда.

Ҡәҙимге, «нормаль» судта ярышыу принцибы булыуы мотлаҡ. Был иһә процеста өс ярышыусы булырға тейешлеген аңлата: ғәйепләнеүсе, ғәйепләүсе һәм судья. Ғәйепләүсе ғәйепләнеүсенең ғәйебен иҫбатларға, ғәйепләнеүсе — үҙ-үҙен яҡларға, ә инде судья — нейтраль күҙәтеүсе булырға тейеш. Әгәр ҙә ғәйепләүсе ғәйепләнеүсенең ғәйебен иҫбатлай алмай икән, судья уны ғәйепһеҙ тип хөкөм сығара.

Рәсәйҙә административ хоҡуҡ нормаларын боҙоу буйынса процес бөтөнләй икенсе төрлө итеп ҡоролған. Ғәйепләүсе юҡ, уның ролен судья уйнай, шул уҡ ваҡытта һуңғы ҡарарҙы ла судья сығара. ЕСПЧ был хәлде бер нисә тапҡыр граждандарҙың Конвенция буйынса ғәҙел судҡа хоҡуғын боҙоу тип иғлан итте һәм Рәсәйҙән ғәйепләнеүселәр файҙаһына компенсациялар түләтте. Тик система барыбер үҙгәрмәне.

Шуның өсөн бер ҙә икеләнмәйенсә ошо ходатайствоны бирегеҙ — уны һис шикһеҙ кире ҡағасаҡтар, әммә уның аша һеҙ үҙегеҙгә ЕСПЧ һәм КПЧ-ға мөрәжәғәт итергә мөмкинлек аласаҡһығыҙ (бының турала аҫтараҡ яҙылған).

Полиция саҡыртыу тураһында ходатайство

Һорау алырға полицияны саҡыртыу тураһында ходатайство шаблоны айырым файлда ошонда.

Был ходатайство менән һеҙ судтан шаһиттар күрһәтмәләрен биреү өсөн һеҙҙе ҡулға алған полиция хеҙмәткәрҙәрен саҡыртыуын һорайһығыҙ. Суд ултырышында һорау алған ваҡытта полицияның биргән күрһәтмәләре һеҙҙе ҡулға алыу рапортында һәм хоҡуҡ боҙоу протоколында килтерелгән факттарҙан бик ныҡ айырылыуы мөмкин.

Бындай ходатайствоны һирәк ҡабул итәләр. Әгәр ҙә ҡабул итәләр икән, полицияны саҡырыу өсөн суд ултырышын икенсе көнгә күсерәсәктәр. Был хәлдә һеҙҙең полицияға һорауҙар әҙерләргә ваҡытығыҙ буласаҡ.

Максимум программа

Бына тағы нимә эшләп була.

1. Яуаплылыҡҡа тарттырыу срогын тикшерегеҙ

Митингта ҡатнашыусыларҙы йышыраҡ ике статья буйынса ғәйепләйҙәр: КоАП-тың 19.3 һәм 20.2 статьялары. Уларҙың икеһе буйынса ла материалдар бер-береһенә бик оҡшаш, һәм ҡайһы бер судьялар ошо статьяларҙың хоҡуҡи эҙемтәләрен бутауы мөмкин. Ә улар айырылалар. КоАп-тың 20.2 статьяһы буйынса протокол төҙөлгәндән башлап һеҙҙе бер йыл эсендә яуаплылыҡҡа тарттыра алалар, ә 19.3 статьяһы буйынса — өс ай эсендә генә. Был, әгәр ҙә беренсе инстанция суды ошо срок эсендә хөкөм сығарып өлгөрмәй икән, һеҙгә ҡарата административ эш туҡтатылырға тейеш икәнен аңлата. Ғәҙәттә, КоАП-тың 20.2 статьяһы буйынса ҡуҙғатылған эште суд бер йыл эсендә ҡарап өлгөрә.

Срогы сығыу сәбәпле административ яуаплылыҡҡа тарттырыу эшен туҡтатыуҙы һораған ходатайство

2. «Аңлатмала» протоколдағы хаталарға һәм процессуаль боҙоуҙарға күрһәтергә

Полиция бүлегендә һеҙгә бирелгән бөтә документтарҙы иғтибар менән тикшерегеҙ һәм барлыҡ хаталарҙы һәм ысынбарлыҡты үҙгәртеп күрһәтеүҙәрҙе билдәләгеҙ. Уларҙы «Аңлатмала» күрһәтегеҙ, бындай протоколдар һәм рапорттар дәлилләү документы булараҡ ҡулланыла алмауына һылтанығыҙ. 

Әгәр КоАП-тың 28.2 статьяһының 2-се өлөшөндә һанап үтелгән мәғлүмәттәр протоколда юҡ икән, был унда етди етешһеҙлектәре булыуын күрһәтә. Бынан тыш, законды боҙоп алынған дәлилдәрҙе ҡулланыу тыйыла.

КоАП-тың 28.2 статьяһы. Административ хоҡуҡ боҙоу протоколы

 

2. Административ хоҡуҡ боҙоу протоколында уның төҙөлөүөнөң көнө һәм урыны, протокол төҙөүсенең вазифаһы, фамилия һәм инициалдары, административ хоҡуҡ боҙоу эше кемгә ҡарата асылған — шуның фамилияһы, исеме, атаһының исеме, әгәр ҙә шаһиттар һәм зыян күреүселәр бар икән, уларҙың йәшәү урыны адрестары, административ хоҡуҡ боҙоуҙың  ҡылынған ваҡыты һәм ваҡиғаһы, ошо административ хоҡуҡ боҙоу өсөн ҡаралған Кодекс статьяһы йә Рәсәй Федерацияһының субъект законы, эш ҡуҙғатылған физик шәхестең йә юридик шәхестең законлы вәкиленең аңлатмаһы, эште хәл итеү өсөн башҡа кәрәкле мәғлүмәттәр күрһәтелә.

РФ-ның КоАП-тың 26.2 статьяһы. Дәлилдәр

3. Әгәр ҙә административ хоҡуҡ боҙоу эше буйынса дәлилдәр, шул иҫәптән дәүләт контролен (надзорын) һәм муниципаль контролен бойомға ашырыу һөҙөмтәләре, законды боҙоу юлы менән алынһалар, уларҙы ҡулланыу тыйыла. 

Суд эште полицияға ҡайтарырлыҡ йә бөтөнләй туҡтата алырлыҡ боҙоуҙар миҫалдары:

• административ хоҡуҡ боҙоу протоколында һеҙҙең ҡултамғағыҙ юҡ — аҙағында йә «хоҡуҡтарҙы аңлатыу» графаларында. Һәммәһе өс графа ҡаршыһында ҡулланмағыҙ булырға тейеш: хоҡуҡтарымды аңлаттылар, протокол менән таныштым/йә ҡултамғаны ҡуйырға баш тарттым, протокол күсермәһен ҡулыма алдым
• протоколға индерелгән төҙәтмәләр ҡаршыһында һеҙҙең ҡултамғағыҙ юҡ
• протокол һеҙ булмағанда төҙөлгән, уның турала яҙма юҡ («яуаплылыҡҡа тарттырылған кеше булмағанда төҙөлгән»)
• эш материалдары эсендә ятҡан протокол полиция тарафынан һеҙгә бирелгән протокол күсермәһе менән тап килмәй, — мәҫәлән, унда статьяның башҡа өлөшө күрһәтелгән 
• башҡа хаталар — мәҫәлән, протоколда башҡа кеше күрһәтелгән, протоколды бер полиция хеҙмәткәре тултыра башлаған һәм уның башында үҙенең исемен күрһәткән, а ҡултамғаны башҡа хеҙмәткәр ҡуйған

Һеҙ ошондай хаталарға ҡағылышлы аңлатмалар һәм ялыуҙар өҫтәмәләре шаблондарын ҡуллана алаһығыҙ.

Бөтөн хаталарҙың ҙа эште туҡтатыуға килтермәүе мөмкин. Протоколдың етешһеҙлектәре эш ҡаралған ваҡытта төҙәтерлек булһа, шулай уҡ КоАП-тың 28.5 һәм 28.8 статьялары буйынса тәғәйенләнгән административ хоҡуҡ боҙоу протоколын төҙөү срогы һәм протоколды судҡа ебәреү срогы үтәлмәһә, был етешһеҙлектәр әһәмиәтле тип һаналмай.

3. Яҡлау шаһиттарын йәлеп итеү

Һеҙҙе ҡулға алыуҙың шаһиттарын табырға тырышығыҙ — улар һеҙҙең үҙегеҙеҙҙе тыныс тотоуығыҙ, социаль дистанцияны үтәргә тырышыуығыҙ, юлдың транспорт йөрөгән өлөшөнә сыҡмауығыҙ һәм бер нисек тә йәмәғәт тәртибен боҙмауығыҙҙы күһәтеүселәр булырға тейеш. Алдан шаһиттарға һорауҙар әҙерләгеҙ. Уларҙы судҡа саҡырығыҙ. Ултырыш ваҡытында уларҙы һорау алыуға саҡыртыу тураһында ходатайство бирегеҙ.

Иҫәпкә алығыҙ: ходатайствола шаһиттың тулы исеме (ФИО) һәм теркәлгән адресы күрһәтелергә тейеш, юғиһә судтың уларҙы саҡыртыуҙы кире ҡағырға хоҡуғы бар. Шулай уҡ ходатайствола шаһиттың ниндәй мәғлүмәтте асыҡлай алыуын да яҙырға кәрәк.

Әгәр ҙә шаһит суд бинаһында икән, судьяның уны саҡыртмаҫҡа хоҡуғы юҡ. Иҫегеҙҙә тотоғоҙ, шаһитты саҡыртмайса, ул залға инергә тейеш түгел. Әгәр ҙә ходатайствоны кире ҡағалар икән — бик яҡшы, КПЧ-ға һеҙҙең хоҡуғығыҙҙы боҙоу тураһында ялыу яҙыу өсөн тағы бер сәбәп килеп сыҡты.

4. Фото- һәм видеодәлилдәр йәлеп итеү

Һеҙҙе ҡулға алыу мәле төшөрөлгән фото йә видео табырға тырышығыҙ. Табылған фото- йә видеоматериалдарҙы мәғлүмәт йөрөтөүсегә яҙҙырырға кәрәк (диск йә флешкаға). Ошо мәғлүмәт йөрөтөүсене ҡушып, фото- һәм видеоматериалдарҙы йәлеп итеү тураһында ходатайство бирегеҙ. Был материалдар нимәне раҫлай икәнен ходатайствола күрһәтегеҙ (акцияла ҡатнашмауығыҙ, йә ҡатнашыуығыҙ һәм үҙегеҙҙе тыныс тотоуығыҙ, законды үтәргә тырышыуығыҙ, юлдың транспорт йөрөгән өлөшөнә сыҡмауығыҙ һәм бер нисек тә йәмәғәт тәртибен боҙмауығыҙ).

Был материалдарҙың авторы суд залында булмаһа ла, һеҙ был ходатайствоны бирә алаһығыҙ. Әммә фото һәм видеоның авторы шаһит сифатында йәлеп ителһә, яҡшыраҡ буласаҡ. Ошо ходатайствоны биргәндә һеҙ, һеҙҙең яҡлаусығыҙ йәиһә шаһит үҙе судьяға авторҙың һеҙҙе ҡулға алыныу мәлендә булыуын, ошо хәлде төшөрөүөн (ниндәй техника ҡулланыуын билдәләргә кәрәк буласаҡ) һәм техниканан мәғлүмәт йөрөрөтөүсегә фото- һәм видеоматериалдарҙы күсереүен әйтергә тейеш. Ошонан һуң һеҙ йә һеҙҙең яҡлаусығыҙ ходатайство бирә ала. Әгәр уны кире ҡағалар икән — бик яҡшы, КПЧ-ға ялыу яҙыр өсөн тағы бер сәбәп.

5. Яуаплылыҡты еңеләйтеүсе дәлилдәр йыйырға

Митинг эштәре буйынса бөтөнләй язанан ҡотолоу — һирәк осрай торған бәхет. Әммә язаны еңеләйтергә мөмкинлек биргән шарттар бар, мәҫәлән:

• һеҙ яңғыҙ бала үҫтереүсе ата-әсә;
• һеҙ инвалид;
• һеҙҙең етди ауырыуҙарығыҙ бар;
• һеҙҙең тәрбиәлә балалар/ҡарт ата-әсә/инвалидтар 
• һеҙҙең  эш хаҡығыҙ йәшәү минимумынан түбән, финанс яҡтан хәлдәрегеҙ хөрт;
• һеҙ эшһеҙ студент.

Судҡа барыр алдынан ошо хәлдәргә дәлилдәр әҙерләгеҙ: эш хаҡы тураһында справка (әгәр түбән икән), күп балалы булыу тураһында справка, ауырыу тураһында справка һб.

Ауыр финанс хәлен түбәндәге документтар менән раҫлап була:

• берҙәм һалым түләүселәр реестрынан һеҙҙең мөлкәтегеҙҙең барлығы йә юҡлығы тураһында мәғлүмәт биреүсе өҙөмтә.
• банктағы асыҡ иҫәптәр тураһында справка;
• иҫәп асылған банктан һуңғы бер нисә ай, ярты йыл өсөн өҙөмтә;
• халыҡ хеҙмәт үҙәгендә иҫәпкә баҫыуығыҙ тураһында документ.

Ауыр финанс хәлен күрһәтеүсе дәлилдәр булғанда, штрафты законда ҡаралған түбәнге һыҙыҡтан әҙерәк түләүҙе һорарға мөмкин. Шулай уҡ штраф урынына мәжбүри эш тәғәйенләүҙәрен һорарға мөмкин. Был бигерәк тә һеҙгә Рәсәй Федерацияһының Административ закон боҙоу кодексының  20.2-се статьяһының 8-се өлөшөн тарттырһалар мөһим, сөнки был осраҡта минималь штраф күләме 150 мең һум буласаҡ.

Иҫегеҙҙә тотоғоҙ — административ арест бер ҡасан  да  ауырлы ҡатындарға һәм ун дүрт йәшкәсә балалары булған ҡатындарға, шулай уҡ  шул уҡ йәшкәсә балалары булған яңғыҙ атайҙарға, бәлиғ булмағандарға, I һәм  II  төркөм инвалидтарына, хәрбиҙәргә һәм хәрби хеҙмәткә саҡырылғандарға ҡарата ҡулланыла алмай. Тулы исемлек бында. Әгәр ҙә һеҙ исемлектәге булған берәй категорияға инәһегеҙ икән, үҙегеҙ менән быны раҫлаусы документтарҙың булыуы мотлаҡ (мәҫәлән, инвалидлыҡ тураһындағы справканың күсермәһе йә хәрби билет)

Суд ултырышының дөйөм барышы һәм һеҙҙең хоҡуҡтарығыҙ

Ҡотлайбыҙ — һеҙ бөтә ҡаршылыҡтарҙы үттегеҙ һәм судта үҙ эшегеҙ буйынса тыңлауҙа ултыраһығыҙ! Бөгөнгө көн шарттары менән баһалағанда — һеҙ герой булдығыҙ ҙа инде. Хәҙер һеҙгә судта нимә буласағын аңлау мөһим.

Ултырыш алдынан 

Судҡа иң яҡшыһы 30 минутҡа алдан килеү һәйбәт. Үҙегеҙ менән алығыҙ:

• бөтә әҙерләнгән һәм ҡул ҡуйылған документтар
• паспортты
• ингәндә күрһәтеү өсөн саҡырыу ҡағыҙын
• ҡағыҙ һәм ручка (яңынан ходатайство/ялыу яҙырға кәрәк булыуы мөмкин)
• тулы зарядлы телефон (тауыш яҙҙырыу өсөн дә)

Бер ниндәй ҙә осло һәм сәнскеле әйберҙәр, баллончиктар алмағыҙ, мәҫәлән, штопорҙы ингәндә тартып алалар.

Судьяның кабинетына үтегеҙ, саҡырыуҙарын коридорҙа көтөгөҙ. Эште ҡарауҙы оҙайтмаҫ өсөн, ултырыш башланғансы танышырға кәңәш итәбеҙ (юғарыла яҙылғанды ҡарағыҙ).

МӨҺИМ: әгәр һеҙҙең шаһиттарығыҙ бар икән, уларға һеҙҙең менән ултырыш көнөндә судҡа килергә һәм ултырыш барышында залдан тышта тороуҙары кәрәк. Әгәр шаһит бинала булһа, суд уны саҡырыуҙы кире ҡаҡмаясаҡ. Әммә шаһит суд залына ходатайствоны ҡәнәғәтләндереүҙән алда инһә, суд был шаһитты кире ҡағасаҡ. Һеҙгә һәм һеҙҙе яҡлаусыға шаһит ролендә саҡырыласаҡ кешенең фамилияһын, исемен, атаһының исемен теүәл генә белергә кәрәк, ә шаһиттың үҙе менән паспорты булыуы мотлаҡ.

Ултырыш барышында 

Һеҙҙе ултырышҡа саҡырғас та уҡ диктофонды ҡабыҙығыҙ. Судтың рөхсәтенән башҡа ла һеҙҙең тауыш яҙҙырырға хоҡуғығыҙ бар (Административ закон боҙоу кодексының 24.3-сө статьяһы, 3-сө өлөшө). Суд залында тик фото һәм видео төшөрөү өсөн генә рөхсәт кәрәк (бының өсөн яҙма рәүештә ходатайство бирергә кәрәк).

Судҡа «хөрмәтле суд» тип өндәшергә кәрәк. Һорауҙарға яуаптар һәм аңлатманы баҫып бирергә кәрәк. Үҙегеҙҙе тыныс тотоғоҙ, судьяға хөрмәт менән өндәшегеҙ, тик ярамһаҡланмайса — һеҙҙең бер ниндәй ҙә ғәйебегеҙ юҡ.

Ултырыш судьяның ниндәй эш ҡаралыуы тураһында иғлан итеүе менән башлана. Шунан судья һеҙҙең шәхесте асыҡлаясаҡ һәм паспорт күрһәтеүегеҙҙе һораясаҡ, ә бынан һуң һеҙҙең хоҡуҡтарығыҙ һәм бурыстарығыҙ тураһында аңлатасаҡ һәм тейешле документта ҡул ҡуйырға тәҡдим итәсәк.

Эштең материалдарын ҡарауға күсер алдынан судья һеҙҙән кире ҡағыу (теләмәйһегеҙ) һәм ходатайстволар (теләйһегеҙ) тураһында һораясаҡ. Әгәр ҙә һорамаһа, үҙегеҙ инициатива күрһәтегеҙ һәм белдерегеҙ, судҡа күсермәһен тапшырығыҙ. Хатта кире ҡаҡһалар ҙа, уны эшкә беркетергә бурыслылар, был киләсәктә эште яңынан ҡарауға биреүҙә мөһим. Әгәр ҙә судья быны эшләмәй икән (бәхеткә, был һирәк осрай), аппеляцион ялыуҙа быны мотлаҡ билдәләп ҡуйығыҙ. Әгәр был хәл аппеляцион судта булһа, «кире ҡағылған» ходатайстволарҙы суд ултырышынан һуң канцелярияға тапшырырға кәрәк, шулай уҡ суд председателенә ирекле формала ялыу яҙырға кәрәк.

Иң беренсе сиратта яҡлаусыға рөхсәт (әгәр ул булһа) алыу өсөн ходатайство һәм эш материалдары менән танышыу өсөн (әгәр алдан таныш булмаһағыҙ) ходатайство бирергә кәрәк. Шунан башҡа ходатайстволарҙы бирегеҙ (прокурор саҡырыу, һорау алыуға полиция хеҙмәткәрҙәрен саҡырып алыу, яҡлаусы яғынан шаһиттар саҡырыу, фото/видео беркетеү). Әгәр судья алдан ғәйепте еңеләйтеүсе шарттар тураһында һорамаһа, быны үҙегеҙ хәбәр итегеҙ һәм дәлилдәрҙе беркетеүгә ходатайство бирегеҙ.

Ниһайәт, суд эш материалдары менән таныша башлаясаҡ. Судья, ғәҙәттәгесә, үҙендә булған документтарҙан иң мөһим өлөштәрҙе тиҙ генә уҡып ишеттерәсәк. Бынан һуң судья һеҙҙән үҙ ғәйебегеҙҙе таныйғыҙмы, тип һораясаҡ. Ныҡлы итеп «Юҡ, танымайым», тип яуап бирегеҙ. Иҫегеҙҙә тотоғоҙ — ҡасан булһа ла һеҙ судьянан эштә булған материалдар менән яңынан ҡарап сығыуығыҙҙы һорай алаһығыҙ.

Бынан һуң судья һеҙгә хәлдәрҙең нисек булыуын  һөйләргә мөмкинселек бирәсәк. Булған ваҡиға буйынса үҙегеҙҙең версияны, әҙерләгән яҙма аңлатмаға ярашлы, көр тауыш менән теүәл итеп һөйләгеҙ. Әгәр һеҙҙең эш буйынса яуаплылыҡты еңеләйтеүсе шарттар булһа, бының турала шунда уҡ хәбәр итегеҙ һәм дәлилдәр килтерегеҙ. 

Артабан шаһиттарҙан һорау алыу башлана. Һеҙ һәм һеҙҙең яҡлаусығыҙ эш буйынса һорау бирергә хоҡуҡлыһығыҙ.

Әгәр фото йә видео беркетеү тураһында ходатайствоға рөхсәт бирһәләр, судья уларҙы ҡараясаҡ һәм һеҙгә аңлатырға мөмкинселек бирәсәк. Видеоны суд залында урынлашҡан экранда ҡараясаҡтар. Йыш ҡына судтар видеоматериалды ҡарауға «техник мөмкинлектәр» булмауға һылтанып ҡарауҙан баш тарталар. Әгәр һеҙгә судтың видеодәлилдәр менән танышыуы бик мөһим икән, һеҙ үҙегеҙ йә яҡлаусығыҙ үҙе менән ноутбук килтерә алаһығыҙ.

Киләһе этапта һеҙ һәм һеҙҙең яҡлаусығыҙ ишетелгәндәр буйынса үҙегеҙҙең фекерегеҙҙе белдереүгә хоҡуҡығыҙ бар, судтан эштең ҡапма-ҡаршылыҡтарын, шаһиттарҙың һөйләүендә ҡайһы бер дөрөҫлөккә тап килмәгән деталдәрҙе йә һеҙҙең ғәйепһеҙ булыуығыҙҙы күрһәткән факттарҙы иғтибарға алыуын һорай алаһығыҙ. Һеҙ махсус рәүештә суд иғтибарын эшкә беркетелгән материалдарға йүнәлтә алаһығыҙ. Эш материалдарына, шаһиттарға һәм беркетелгән материалдарға һылтанып, һеҙгә тағылған ғәйепкә ҡарата үҙ фекерегеҙҙе әйтә һәм уның дәлилһеҙ булғанына ышаныуығыҙҙы белдерә алаһығыҙ. Сығыштың һуңында законды боҙоуҙың булмауына һылтанып, эште туҡтатыуҙарын һорарға кәрәк.

Бынан һуң эште ҡарау бөтә һәм судья ҡарар сығарыу өсөн тәнәфес иғлан итә. Тәнәфес бик оҙаҡ булыуы мөмкин. Тәнәфестән һуң судья ҡарарҙы иғлан итә.

Иҫегеҙҙә тотоғоҙ: судья, бәлки, һеҙгә бөтә процесс барышында һүҙ бирмәүе мөмкин. Бөтөнләй. Йәғни, судья ниндәй эш тыңланыласағын иғлан итә лә шунда уҡ кәңәшмә бүлмәһенә юлланасаҡ. Эйе, был бик тупаҫ процессуаль закон боҙоу һәм аппеляцияға биреү өсөн айырым сәбәп булып тора. Тик һуңынан ходатайство бирергә йыйыныуығыҙҙы дәлилләү еңел булһын өсөн, был осраҡта суд ултырышынан һуң шунда уҡ канцелярияла председатель исеменә  судьяға ялыу яҙырға кәңәш итәбеҙ. Бына яҡынса текст (ҡулдан да яҙырға мөмкин).

Шундай судҡа

ФИО кемдән

Датаһы, ваҡыты РФ Административ Хоҡуҡ Боҙоуҙар Кодексының_____ статьяһы буйынса мине административ яуаплылыҡҡа тарттырыу эше буйынса ултырыш үтте. Бөтә ултырыш барышында судья _________ (ФИО) миңә һүҙ бирмәне, минең яҙма аңлатмаларымды, полиция хеҙмәткәрҙәрен һорау алыу, прокурор саҡырыу тураһында ходатайстволарҙы ҡабул итмәне. Судья шунда уҡ кәңәшмә бүлмәһенә китте. Саралар күреүегеҙҙе һорайым.

Датаһы, ҡултамғаһы

Судьяға ҡаршы ялыу биреү

Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, ҡайһы бер осраҡтарҙа судьялар ҡысҡыра һәм үҙҙәрен яраҡһыҙ тота. Бында бер ниндәй ҙә ҡурҡыныс юҡ: яуап бирмәгеҙ, яуап итеп ҡысҡырмағыҙ, эмоцияларға бирешмәгеҙ. Һеҙгә бары тик ултырышта ҡатнашыусыларҙы тыныс ҡына тыңларға, һорауҙарға яуап бирергә кәрәк. Иҫегеҙҙә тотоғоҙ, һеҙ процесты аудиояҙмаға яҙҙырып бараһығыҙ, ә этик нормаларҙы боҙоп әйтелгән бөтә һүҙҙәр агрессорға ҡаршы ҡулланыла ала. Ултырыштан һуң һеҙ төбәктең квалификация коллегияһына судьяға ҡаршы ялыу яҙа алаһығыҙ. Әгәр һеҙгә һүҙ бирелмәһә, был хаҡта ла ялыу яҙырға кәрәк. Ялыуҙарға процестың аудиояҙмаһын флешкала йәки дискта ҡушығыҙ. Ялыу шаблоны бында, уның күсермәһен судьялар советына, суд рәйесенә һәм административ хоҡуҡ боҙоуҙар буйынса судьялар коллегияһына ла бирергә мөмкин. Һорауҙар булһа, беҙгә яҙығыҙ ошо электрон адрес буйынса яҙығыҙ: [email protected]. Тик шулай ғына беҙ һеҙҙең менән судтарҙа мәҙәниәт кимәлен күтәреүгә һәм үҙ-ара ихтирамды күбәйтеүгә булышлыҡ күрһәтә аласаҡбыҙ.

Ҡарарҙы нисек алырға

Ҡарар иғлан ителгәндән һуң, суд яҡлаусыға һәм йәлеп ителгән кешегә бирелгән күсермәләрҙе әҙерләргә бурыслы — уларҙы көтөп, алыу тураһында ҡултамға ҡуйырға кәрәк. Әгәр суд күсермәһен шунда уҡ эшләп өлгөрмәһә, уны һеҙгә почта аша ебәрәләр. Был осраҡта апелляция срогы (10 көн) почта аша документ алған көндән алып иҫәпләнә. Һеҙ теркәлеү адресынан башҡа билдәле бер адрес буйынса ҡарар ебәреү тураһында яҙма рәүештә үтенес менән мөрәжәғәт итә алаһығыҙ.

Әгәр ике аҙнанан ашыу ваҡыт үтеп тә, ҡарар ебәрелмәһә, суд канцелярияһына шылтыратып, үҙегеҙ тураһында иҫегеҙгә төшөрөгөҙ.

Яза

Әгәр һеҙгә штраф тәғәйенләнһә, уны ҡарар көсөнә ингәндән алып 60 көн, йәғни апелляция ваҡытынан алып, эсендә түләргә кәрәк. Тулыраҡ бында.

Әгәр ҡулға алыу тәғәйенләнһә, һеҙҙе шунда уҡ суд залында ҡулға аласаҡтар. Ҡулға алынған осраҡта ғәмәлдәрегеҙ тураһында тулыраҡ бында уҡығыҙ.

Әгәр мәжбүри эштәр тәғәйенләнһә, был хата — Конституция судының туранан-тура аңлатмаһы бар. Был осраҡта мотлаҡ рәүештә инҡар итеү ғаризаһын яҙыр  кәрәк (обжаловать), сөнки апелляцияла еңеү мөмкинлеге юғары. Беҙҙең апелляцион ялыу шаблонында (аҫта) был осраҡҡа текст бар.

Апелляция

Әгәр һеҙ ҡулға алынған булһағыҙ, зинһар, апелляция тураһында айырым инструкция уҡығыҙ.

Апелляция —  еңелгәндән һуң, система һеҙгә икенсе мөмкинселек бирә торған этап. Әммә ысынында апелляция стадияһында уйын яңы башлана ғына. Һеҙҙең еңеү мөмкинселегеҙ ныҡ арта, ә еңелеү (йәғни беренсе инстанциялағыға ҡарағанда күберәк яза алыу) мөмкин түгел. Шуны иҫтә тотоғоҙ: апелляция ялыуҙарын төҙөү — КПЧ күҙлегенән ҡарағанда иң мөһим сара.

Ялыу, район суды ҡарары тапшырылғандан йәки почта аша алынғандан һуң, 10 тәүлек эсендә бирелә. Әгәр ҡарар почта аша килһә, ә һеҙ уны 7 көн эсендә алмаһағыҙ, ул 7 көн үткәндән һуң иҫәпләнә башлай.

Беҙ һеҙгә ялыу әҙерләүҙә ярҙам итергә әҙербеҙ. Бының өсөн ошо анкетаны тултырыуҙы һорайбыҙ. Тултырылғандан һуң беҙ һеҙҙең менән электрон почта аша бәйләнешкә инербеҙ һәм әҙер ялыу ебәрербеҙ. Анкетаны 10 көнлөк срок тамамланыр алдынан тултырыу яҡшыраҡ — ни тиклем иртәрәк булған һайын, яҡшыраҡ.

Әгәр ялыуҙы үҙегеҙ төҙөргә теләһәгеҙ, шаблон бында. Һары төҫ менән үҙ аллы тултырырға кәрәкле урындар билдәләнгән.

Беҙҙең ялыу варианты «Мемориал» Хоҡуҡ Һаҡлау үҙәге юристары ярҙамында махсус рәүештә КПЧ-ла ялыу перспективаларын иҫәпкә алып әҙерләнгән. Унда полиция хеҙмәткәрҙәрен һорау алыу өсөн саҡырыу тураһында ходатайство һәм прокурорҙы саҡырыу тураһында ходатайство ҡушылған да инде.

Бынан тыш, һеҙ түбәндәге документтарҙы әҙерләй һәм бирә алаһығыҙ:

• программа максимум буйынса башҡа ходатайстволар, йәғни беренсе инстанцияға әҙерләгән  шул уҡ документтар, тик был осраҡта адресаты — апелляция инстанцияһы судына.
• башҡа өҫтәмә дәлилдәр. Ҡарарҙың күсермәһен ҡушырға кәрәкмәй.

Пошлина түләргә кәрәкмәй.

Әгәр 10 көн эсендә тулы ялыу әҙерләргә өлгөрмәһәгеҙ, ҡыҫҡаһын ғына булһа ла (шаблон) ебәрегеҙ, ә өҫтәмәләрҙе артынан ҡушып ебәрегеҙ йәки ултырышҡа килтерегеҙ.

Нисек ялыу бирергә

Ялыу беренсе инстанцияла — ҡарар сығарған судына бирелә. Ялыуҙың өҫкө өлөшөндә (шапкала) һул яҡтан беренсе инстанция судының исемен, ә уң яғында — апелляция инстанцияһы судының исемен яҙаһығыҙ. Мәскәүҙә был Мәскәү Ҡала Суды, ә Силәбелә Силәбе өлкә суды, һәм башҡа шундайҙар. Артабан документтың башында ғариза биреүсенең тулы исем-шәрифен һәм уның йәшәгән урынын — хаттар килә торған адресты яҙығыҙ. Шул адресҡа апелляцияны ҡарауға саҡырыу тураһында повестка киләсәк.

Ялыуҙы түбәндә яҙылған ысулдар аша бирергә мөмкин:

• Рәсәй почтаһы аша хат эстәлеге исемлеге менән заказ хаты ебәрергә. Описта «ФИО-ның фәлән судтың фәлән һанлы эше буйынса ҡарарына апелляция ялыуҙары» тип күрһәтергә кәрәк;
• ҡарарҙы сығарған район судының экспедицияһына килтерергә. Ике данала килтереү кәрәк —  бер данаһы тапшырыла, икенсеһенә ҡабул итеү тураһында штамп ҡуйыла (был суд канцелярияһы штампы, унда ялыуҙы ҡабул иткән кешенең вазифаһы һәм тулы исеме, ялыуҙы ҡабул итеү ваҡыты һәм датаһы күрһәтелергә тейеш). Штамплы экземпляр һеҙҙең ялыуҙы ваҡытында биреүегеҙҙе иҫбатлау өсөн кәрәк. Судҡа барыр алдынан шылтыратып, экспедиция эшләйме-юҡмы икәнен асыҡларға кәрәк. Әгәр юҡ икән, ялыуҙы шул уҡ юғары суд экспедицияһына килтерергә мөмкин.

УЛТЫРЫШ ҠАСАН ТӘҒӘЙЕНЛӘНӘСӘК?

Бер нисә аҙнанан һуң (йәки айҙан һуң) һеҙгә теркәлеү адресына йәки ялыуҙа күрһәтелгән хат-хәбәр адресына повестка килергә тейеш. Әгәр телефонығыҙҙы яҙған булһағыҙ, судтан шылтыратып, ултырыштың көнөн һәм ваҡытын телдән хәбәр итә алалар.

Әммә бында ла «диверсиялар» булыуы мөмкин — белдереү ултырыштан һуң килеүе йәки бөтөнләй килмәүе мөмкин.

Беҙ ултырышта мотлаҡ ҡатнашырға кәңәш итәбеҙ. Хәлдәр унан да хөртөрәк булмаясаҡ — апелляция судының беренсе инстанцияға ҡарағанда күберәк яза тәғәйенләргә хоҡуғы юҡ, ә бына хәлегеҙҙең яҡшырыу мөмкинлеге бик ҙур. Шуға күрә хатта тейешле белдереү булмаһа ла, әүҙем эш итергә һәм судтың көнөн һәм ваҡытын үҙегеҙгә асыҡларға кәңәш итәбеҙ. Ысулдар үрҙә яҙылған.

Ялыуҙы ҡарау

Апелляция инстанцияһы эште өр-яңынан ҡарай. Суд эштең бөтә материалдарын яңынан ҡарап ҡына ҡалмай, уға хатта өҫтәмә дәлилдәр һәм аңлатмалар ҙа бирергә мөмкин, шаһиттар ҙа үҙ күрһәтмәләрен аныҡлай ала. Өҫтәмә аңлатмалар һәм дәлилдәр ярҙамында һеҙ беренсе инстанция судының ғәйепле булыуығыҙ тураһында һығымталарын кире ҡаға алаһығыҙ йәки дәлилдәр араһындағы ҡапма-ҡаршылыҡтарҙың бөтөрөлмәгәнлеген күрһәтә алаһығыҙ.

Икенсе инстанция суды район суды ҡарарын үҙгәртмәйенсә ҡалдырырға, йә эште туҡтатып, уны ғәмәлдән сығарырға, йә эште ҡабаттан ҡарау өсөн кире ебәрергә ҡарар сығара ала.

Мин апелляцияны ваҡытында бирмәй ҡалдым

Апелляция ялыуын биреү срогын ҡабаттан тергеҙеп ҡарарға мөмкин. Бының өсөн кисерерлек сәбәп булырға тейеш, әммә закондарҙа бындай сәбәптәрҙең аныҡ исемлеге юҡ. Йыш ҡына судтар срокты махсус сәбәпһеҙ ҙә тергеҙә, шуға күрә һәр хәлдә бәхетте һынап ҡарар кәрәк.

Кисерерлек сәбәптәрҙең миҫалдары:

• Һеҙгә беренсе инстанция судының ваҡыты һәм көнө тураһында хәбәр итмәгәндәр
• Суд ҡарарын билдәләнгән ваҡыттан оҙағыраҡ сығара, йәки ул һеҙгә ебәрелмәгән
• Ҡарарҙы һеҙ үҙегеҙ күрһәткән адрес буйынса түгел, ә башҡа адресҡа ебәргәндәр
• Ауырыу йәки ярҙамһыҙ ҡалыу осраҡтары
• Төрлө ғаилә хәле сәбәптәре
• Тәбиғи шарттар һәм башҡа сәбәптәр

Апелляция өсөн сроктарҙы тергеҙеү тураһындағы ходатайство өлгөһө бында.

Әгәр һеҙгә ҡарата ҡулға алыу ҡарары сығарылған һәм һеҙ ялыу биреү ваҡытын спецприемникта булыуығыҙ арҡаһында ҡалдырып ебәргән булһағыҙ, махсус ходатайство бында.

Ходатайствоға һеҙ срокты ни өсөн үткәреп ебәргәнегеҙҙе раҫлаусы төрлө документтар өҫтәргә кәрәк. Ходатайство һәм аппеляция ялыуын беренсе инстанция судының экспедицияһына ебәрергә йәки почта аша хат эстәлеге исемлеге менән заказлы хат ебәрергә кәрәк.

Апелляциянан һуң нимә була?

Әгәр апелляция һеҙ ғәйепле тип танылған ҡарарҙы үҙ көсөндә ҡалдырһа һәм дауамына ялыу бирергә теләһәгеҙ, һеҙ тағы ла ике суд инстанцияһын — ике кассаны үтеп, Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Кеше хоҡуҡтары буйынса комитетына мөрәжәғәт итә алаһығыҙ (КПЧ).