Абарані сябе сам

Калі вас затрымалі на акцыі, хутка вы блізка пазнаёміцеся з расейскай судовай сістэмай. Нічога добрага чакаць ня варта: вашыя шанцы на апраўдальнае рашэнне вельмі малыя. Тым не менш, гэта не значыць, што суд трэба ігнараваць. У вашых інтарэсах паспрабаваць мінімізаваць шкоду ці нават перамагчы.

Мы пастараемся вам дапамагчы — пакіньце заяўку на дапамогу юрыста ў судзе. Нажаль, адвакатаў не заўсёды хапае. На выпадак, калі мы ня зможам забяспечыць вам абаронцу, гэтая інструкцыя дапаможа абараніцца самастойна ў рамках адміністрацыйнага працэсу. 

Гэта інструкцыя па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях.

Як мне паведамяць пра суд

Вас павінны апавясціць позвай ці паведамленнем. Назва дакумента ня важная — дзеля прастаты далей будзем выкарыстоўваць тэрмін «позва».

У позве павінна быць пазначана: хто выклікаецца, які суд, дата і час паседжання, нумар справы.

Позва можа быць у форме:

• Заказнога ліста з апавяшчэннем. Апавяшчэнне прыходзіць у вашую паштовую скрыню, ліст трэба забраць на пошце на працягу сямі дзён. Вы будзеце лічыцца апавешчаным, нават калі не забярэце ліст.
• Тэлеграмы. Яна ўручаецца пад распіску з пазначэннем даты і мясцовага часу.
• СМС. Дапушчальна, толькі калі вы давалі пісьмовую згоду на смс-паведамленне — напрыклад, у аддзеле паліцыі. Менавіта давалі згоду, а не проста пазначылі свой нумар у пратаколе.
• Тэлефоннага званка. Вам тэлефануе сакратар суда і называе дату і час паседжання. Калі вы не пакідалі ў працэсуальных дакументах альбо пратаколе свайго нумару тэлефона, такі спосаб апавяшчэння недапушчальны. Калі вы не ўзялі трубку, то не можаце лічыцца апавешчаным. Тэлефанаграма павінна быць правільна аформленая — на ёй павінен быць пазначаны ваш нумар тэлефона. У адваротным выпадку апавяшчэнне лічыцца неналежным.
• Паведамленні на Дзяржпаслугах. Рэдка, але бывае, што прыходзіць і туды. Калі вы зайшлі ў свой акаўнт на працягу 15 дзён з моманту прыходу паведамлення, вас могуць палічыць апавешчаным (нават калі вы не адкрывалі само паведамленне). Калі ў акаўнт вы не заходзілі, вас павінны апавясціць іншым спосабам.

Позва адпраўляецца па месцы рэгістрацыі альбо па іншым адрасе, па якому вы пісьмова прасілі вас апавясціць.

Позва павінна зыходзіць з суда, а не з паліцыі (арт. 29.4, арт. 25.15 КаАП).

«Абавязацельства аб яўцы ў суд», падпісанае ў аддзеле паліцыі, не мае юрыдычнай сілы — нават калі ў ім пазначаныя дата і час суда.

Аднак у апошні час суды часта ўспрымаюць «абавязацельства аб яўцы», падпісанае ў паліцыі, як належнае апавяшчэнне. Асабліва калі судовае паседжанне праходзіць на наступны дзень пасля затрымання. Калі вы падпісалі такі дакумент і збіраецеся актыўна весці сваю абарону, у пазначаны дзень лепш з’явіцца ў суд, нават калі вам не ўручаная позва.

Апавяшчэнне павінна быць своечасовым, каб у вас была магчымасць падрыхтавацца. Таму:

• Калі вас апавяшчалі толькі па пошце, паседжанне не можа пачацца раней, чым скончыцца тэрмін захоўвання судовага паведамлення (7 дзён з моманту прыходу)
• Апавяшчэнне, адпраўленае ў дзень суда, лічыцца неналежным 
• Калі паведамленне ўручанае ў суботу, а паседжанне ў панядзелак, яго таксама могуць палічыць незачасовым
• Незачасовае апавяшчэнне — падстава для абскарджання, але толькі калі вы не з’явіліся на паседжэнне. Калі з’явіліся, то шанцы на паспяховае абскарджанне па гэтай падставе нізкія, калі толькі суд не адхіліў вашае хадайніцтва аб адкладанні паседжання.

Што, калі не паведамілі

Будзьце гатовымі да таго, што позва можа прыйсці пасля даты разгляду або не прыйсці зусім.

Як апісвалі вышэй, калі вас не апавясцілі належным чынам і справу разгледзелі без вас, гэта сур’ёзная падстава для абскарджання ў апеляцыі.

Вы можаце і самі спрабаваць даведацца пра дату і час суда — аднак трэба разумець, што вы не абавязаныя. Апавяшчаць вас абавязаны суд. Аднак суд паведамляе па адрасе рэгістрацыі — калі вы па ім не жывяце, вам давядзецца высвятляць дату і час суда самому.

Як даведацца пра дату і час суда

Спачатку даведайцеся, у якім судзе будуць разглядаць вашую справу. Справа затрыманага на акцыі пратэсту паступае ў суд, найбліжэйшы да аддзела паліцыі, у якім складаўся пратакол. Падсуднасць па Маскве можна паглядзець тут, але лепш удакладніць у аддзеле паліцыі, у які суд паступіла вашая справа. Такую інфармацыю можа даць дзяжурная частка, альбо вас перанакіруюць у канцылярыю ці інспекцыю па адміністрацыйным заканадаўстве.

Вы таксама можаце праверыць дату і час разгляду вашай справы на сайце Масгарсуда (калі вас затрымалі ў Маскве) ці на сайце патрэбнага вам суда ў іншых гарадах Расеі. Майце на ўвазе, што дадзеныя на шматлікіх сайтах абнаўляюцца неаператыўна ці не абнаўляюцца зусім.

Калі зрабіць гэтага не атрымалася, давядзецца тэлефанаваць па тэлефоне. У большасці судоў няма аддзела забеспячэння судавытворчасці ці канцылярыі па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях, і гэтымі пытаннямі займаецца аддзел забеспячэння судавытворчасці па крымінальных справах. Таму тэлефануйце туды. Вам трэба даведацца пра тое:

• ці паступіла вашая справа. Для гэтага дастаткова ведаць сваё імя, дату складання пратакола і артыкул, па якім вас абвінавачваюць (напрыклад, 20.2 КаАП)
• якому суддзі перададзеная справа, і на якую дату і час прызначылі паседжанне

Кантакты судоў трэба ўдакладніць на іх сайтах.

Паміж паступленнем справы ў суд і прызначэннем часу разгляду можа прайсці некалькі дзён ці тыдняў. У такім выпадку тэлефануйце зноў. Вы таксама можаце даведацца ў канцылярыі тэлефон памочніка суддзі, якому перададзеная вашая справа, і высветліць час разгляду ўжо ў яго.

Гэта яшчэ не ўсё! Нават калі вы даведаліся, на які час прызначанае разбіральніцтва, і дайшлі ў суд, там вас могуць дэзінфармаваць — сказаць, што вашая справа сёння не разглядаецца. Прасіце ў памочніка суддзі ці дзяжурнага суддзі выдаць даведку аб вашай яўцы ў суд — вы можаце спаслацца на тое, што яе неабходна паказаць на працы ці ў інстытуце. Гэта дазволіць зафіксаваць час вашай прысутнасці ў судзе. Калі справу разгледзяць без вас, гэты дакумэнт дапаможа перамагчы ў апеляцыі.

Выглядае жахліва? Палохацца ня трэба — мы апісалі ўсе магчымыя выпадкі, на практыцы будзе прасцей.

Што рабіць, калі я не магу прысутнічаць на паседжанні?

Мы рэкамендуем хадзіць на паседжанні па неарышных артыкулах. Але калі такой магчымасці няма, можна зрабіць наступнае:

• запрасіць абаронцу. Мы пастараемся вам дапамагчы з абаронцам — пакіньце заяўку. Вы таксама можаце знайсці сабе абаронцу самі — сярод сваякоў і сяброў. Юрыдычная адукацыя абаронцам па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях не патрабуецца (арт. 25.5 КаАП). Калі вас прадстаўляе не адвакат, то трэба аформіць у натарыуса даверанасць на абаронцу. Гэта каштуе звычайна каля тысячы рублёў. Натарыусу трэба даць ваш пашпарт, пашпартныя дадзеныя абаронцы і сказаць, што вы хочаце аформіць поўную судовую даверанасць на гэтага чалавека.
• абараняць сябе дыстанцыйна. Для гэтага трэба загадзя — гэта значыць да дня разгляду справы — падаць у экспедыцыю суда тлумачэнні і хадайніцтвы. Можна накіраваць іх па пошце, але ўлічыце час на дастаўку. Што гэта за дакументы — глядзіце ніжэй.

• падаць хадайніцтва аб адкладанні. Нельга гарантаваць, што яго задаволяць, таму лепш зрабіць гэта ў дадатак да дыстанцыйнай абароны. Тут шаблоны хадайніцтва ў двух варыянтах: варыянт 1 — калі просіце адкладання з-за таго, што суд занадта позна вам паведаміў аб даце, варыянт 2 — просіце адкласці па іншай уважлівай падставе. Падаць можна па пошце Расеі (але ўлічыце час на дастаўку) альбо асабіста (загадзя, да дня паседжання).

Якую пазіцыю заняць у судзе — удзельнічалі ці не ўдзельнічалі?

Суды вельмі рэдка вераць словам, а часцяком і дакументам, якія пацвярджаюць ваш няўдзел. Таму, на наш досьвед, няма значнай розніцы ў зыходзе справы для тых, хто сцвярджае, што ўдзельнічаў у акцыі, і тых, хто даводзіць, што не ўдзельнічаў (выключэнне — камісіі па справах непаўналетніх).

Мы рэкамендуем прытрымлівацца той пазіцыі, якая адпавядае рэчаіснасці. А калі ня ўпэўненыя — бярыце 51-ы артыкул Канстытуцыі — адмова сведчыць супраць сябе. У гэтым выпадку вызначыцеся з пазіцыяй у апеляцыі.

Што трэба ўлічыць:

1. Калі ёсць жалезныя доказы таго, што вы ішлі па сваіх справах, ёсць шанец зменшыць пакаранне, а часам і спыніць справу (вельмі рэдка). Прыклады такіх доказаў: копія працоўнай кніжкі з адрасам працы, даведка па форме 2 ПДФА з месца працы, дакументы, якія пацвярджаюць месцазнаходжанне арганізацыі/установы, калі затрымалі побач з працай; копія старонкі рэгістрацыі ў пашпарце (або дагавора арэнды), калі затрымалі побач з домам; калі ішлі кудысьці па запісе (у лякарню/салон/оптыку/інш.) — даведка аб запісе ад гэтай арганізацыі; калі ішлі кудысьці па працоўным заданні — даведка з працы, і інш. Можна таксама прыкласці чэкі з кафэ, відэа, квітанцыі з Яндэкс Go і інш.

2. Пазіцыя «не ўдзельнічаў» зніжае шанцы на поспех у КПЧ па артыкуле 21 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах. Складана скардзіцца на парушэнне правоў, калі сцвярджаеш, што не выкарыстоўваў іх. Хоць шанец усё ж ёсць — гэта яшчэ не да канца праверана практыкай. Пры гэтым іншыя парушэнні заявіць дакладна можна — напрыклад, можна скардзіцца на парушэнне права на асабістую свабоду і справядлівы суд, а таксама на ўмовы дастаўлення і ўтрымання ў аддзеле паліцыі, на адабранне тэлефона і г. д. Мы дапаможам заявіць усе рэлевантныя артыкулы ў КПЧ у любым выпадку.

Важна: прызнанне факта ўдзелу не роўна прызнанню віны! Вы можаце прызнаць удзел, але сцвярджаць, што не вінаватыя, таму што рэалізоўвалі сваё канстытуцыйнае права на свабоду сходаў. Прызнанне віны — гэта сцвярджэнне, што вы ўдзельнічалі і «не мелі рацыю». Такое сцвярджэнне цалкам перакрые шлях ў КПЧ.

Вызначыцца з пазіцыяй лепей ужо ў першай інстанцыі. Аднак нават калі вы памянялі пазіцыю ў другой інстанцыі, шанцы на рашэнне КПЧ на вашую карысць усё роўна ёсць. Пазіцыю, агучаную ў аддзеле паліцыі, змяніць сапраўды можна. Пазначце, што з вамі не было абаронцы, які б пракансультаваў па гэтым пытанні, і вы не разумелі юрыдычнага значэння сваіх дзеянняў.

Як падрыхтавацца да судовага паседжання

Забудзьцеся пра тое, што вы — абвінавачаны. У судовым працэсе вы — удзельнік гульні. І ад таго, наколькі вы будзеце падрыхтаваныя, залежыць, выйграеце вы ці прайграеце.

Праграма-мінімум

Памятайце, што пры разглядзе адміністрацыйных справаў пратакол суда не вядзецца і ўсё, што вы будзеце заяўляць вусна, можа быць праігнаравана — таму размаўляйце з судом пісьмова.

Тут мы сабралі мінімальны набор дакумэнтаў, якія вам спатрэбяцца ў судзе. Націскайце на артыкул, які вам ставіцца ў віну, спампоўвайце, запаўняйце і друкуйце. Не забудзьцеся падпісаць. Вуаля! — вы гатовыя да суда. Тлумачэнні па дакументах ніжэй.

• арт. 19.3 КаАП
• Ч. 1 арт. 20.2 КаАП
• Ч. 2 арт. 20.2 КаАП (за рэпост) — пасля запаўнення лепш пракансультавацца з намі па пошце [email protected].
• Ч. 5 арт. 20.2 КаАП
• Ч. 6.1 арт. 20.2 КаАП
• Ч. 8 арт. 20.2 КаАП
• Ч. 1 арт. 20.2.2 КаАП
• Ч. 1 арт. 20.6.1 КаАП
• Ч. 1 арт. 20.3.3 КаАП (выхад на акцыю)
• Ч. 2 арт. 20.3.3 КаАП

Калі ў вас іншы артыкул ці ж у вас некалькі артыкулаў за адну акцыю (і няма абаронцы), напішыце нам на [email protected] — дапаможам вызначыцца са стратэгіяй.

Дакументы можна падаць як загадзя ў экспедыцыю суда, так і проста ў дзень паседжання. Пры падачы ў экспедыцыю майце з сабой другі асобнік, каб на ім праставілі штамп аб прыняцці. На паседжанні лепш мець экзэмпляры для сябе, каб не збіцца.

Усе дакументы могуць быць як надрукаванымі, так і напісанымі ад рукі.

Што ў спампаваных файлах:

1. Пазіцыя па справе («Тлумачэнні»)

У гэтым дакуменце вы выкладаеце факты справы і сваю прававую пазіцыю. Перад судом прачытайце яго, каб разумець, што казаць і што адказваць на пытанні суддзі. На паседжанні лепш мець другі экзэмпляр для сябе.

2. Хадайніцтва

Памятайце галоўнае: хадайніцтвы падаюцца не толькі для таго, каб іх прынялі, але і для таго, каб іх адхілілі, — гэта будзе сур’ёзным аргументам пры апеляцыі і ў КПЧ.

Хадайніцтва аб азнаямленні з матэрыяламі справы

Асобны файл з шаблонам хадайніцтва аб азнаямленні тут.

Заяўляецца для таго, каб праглядзець матэрыялы справы і знайсці новыя аргументы ў сваю абарону (напрыклад, нестыкоўкі ў пратаколах — гл. ніжэй у праграме-максімум). Азнаёміцца можна трыма спосабамі:

• Загадзя, да дня слуханняў, спецыяльна прыехаць у суд для азнаямлення. Гэта дазволіць найболей удумліва і спакойна распрацаваць стратэгію абароны. Для гэтага трэба загадзя патэлефанаваць у канцылярыю суда па тэлефонах, указаных на сайце суда, і ўзгадніць час наведвання. Без такога ўзгаднення могуць не пусціць.
• У дзень слуханняў прыйсці крыху раней і азнаёміцца са справай да пачатку паседжання. Падыйдзіце да сакратара або памагатага — яны часта сядзяць у кабінеце, сумежным з заляй, дзе будзе слухацца справа. Папрасіце азнаёміцца з матэрыяламі, па патрабаванні перадайце хадайніцтва аб азнаямленні.
• Заявіць хадайніцтва на самім паседжанні. Суддзя аб’явіць перапынак. Вам дадуць справу прама ў рукі ці скажуць ісці ў канцылярыю — ідзіце туды і чакайце, пакуль вынясуць справу. Пасля азнаямлення вяртайцеся да залі паседжання.

Што рабіць падчас азнаямлення:

• сфатаграфаваць усе старонкі справы; 
• звяртаць увагу на фармальныя супярэчнасці (у пратаколе няма вашага подпісу ці не ваш подпіс, памылковая дата складання пратакола або дата затрымання, пратакол у матэрыялах справы ў нечым разыходзіцца з копіяй пратакола, якую вам выдалі ў паліцыі), у рапартах пазначанае не вашае прозвішча. Такія памылкі лепш выпісваць на асобны ліст (шпаргалку), каб падчас судовага працэсу вы маглі сказаць, на якім лісце справы дапушчаная памылка.

Хадайніцтва аб допуску абаронцы

Асобны файл з шаблонам хадайніцтва аб допуску абаронцы тут.

Калі ў вас будзе абаронца без адвакацкага статусу, падрыхтуйце і заявіце гэтае хадайніцтва ў пачатку паседжання. На адваката такое хадайніцтва не патрабуецца. 

Калі вы не ўпэўненыя, ці будзе абаронца, — усё роўна на ўсялякі выпадак захапіце бланк хадайніцтва з сабой.

Хадайніцтва аб выкліку пракурора для падтрымання абвінавачання

Асобны файл з шаблонам хадайніцтва аб выкліку пракурора тут.

У «судзе здаровага чалавека» павінен шанавацца прынцып спаборнасці. Гэта значыць, што ў працэсе павінны быць тры гульцы: абвінавачаны, абвінаваўца і суддзя. Абвінаваўца павінен даказаць віну абвінавачанага, абвінавачаны — абараняцца, а суддзя — быць нейтральным наглядчыкам. Калі абвінаваўца не давядзе віну, суддзя прызнае чалавека невінаватым.

У працэсе па адміністрацыйных правапарушэннях у Расіі ўсё не так. Абвінаваўцы няма — гэтую ролю, па сутнасці, гуляе суддзя, пры гэтым суддзя ж выносіць канчатковае рашэнне. ЕСПЧ неаднаразова прызнаваў гэта парушэннем права на справядлівы суд па Канвенцыі і спаганяў з Расеі кампенсацыю на карысць абвінавачаных. Аднак сістэма так і не змянілася.

Таму смела заяўляйце гэтае хадайніцтва — вам, несумненна, адмовяць, але сцяжынку ў КПЧ вы ўжо праклалі (пра гэта ніжэй).

Хадайніцтва аб выкліку паліцэйскіх

Асобны файл з шаблонам хадайніцтва аб выкліку на допыт паліцэйскіх тут.

Гэтым хадайніцтвам вы просіце суд выклікаць для дачы паказанняў сведак супрацоўнікаў паліцыі, якія вас затрымлівалі. Сведчанні паліцэйскіх, агучаныя падчас апытання на паседжанні, могуць моцна адрознівацца ад фактаў, прыведзеных у рапартах аб затрыманні і ў пратаколе аб правапарушэнні.

Такое хадайніцтва задавальняюць рэдка. Калі задаволяць, то перанясуць паседжанне для выкліку. Тады ў вас будзе час падрыхтаваць пытанні паліцэйскім.

Праграма-максімум

Вось што яшчэ можна зрабіць.

1. Праверце тэрмін даўнасці 

Удзельнікам мітынгаў часцей за ўсё ставяць у віну два артыкулы: 19.3 і 20.2 КаАП. Матэрыялы справаў па абодвух выглядаюць вельмі падобна, і некаторыя суддзі могуць блытаць прававыя наступствы кожнага з артыкулаў. А яны адрозніваюцца. Тэрмін, на працягу якога вас могуць прыцягнуць да адказнасці па артыкуле 20.2 КаАП, — адзін год з моманту складання пратакола, а па артыкуле 19.3 — усяго тры месяцы. Гэта значыць, што калі на працягу адпаведнага тэрміну суд першай інстанцыі не зможа вынесці пастанову, то адміністрацыйная вытворчасць у адносінах да вас павінна быць спыненая. На працягу года, як правіла, суды паспяваюць разгледзець справу па артыкуле 20.2 КаАП.

Хадайніцтва аб спыненні справы ў сувязі са сканчэннем тэрміну даўнасці прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці

2. Пазначыць у «Тлумачэннях» памылкі ў пратаколах і працэсуальныя парушэнні 

Уважліва вывучыце ўсе дакументы, якія вам далі ў аддзеле паліцыі, і адзначце ўсе памылкі і скажэнні рэальнасці. Пазначце гэта ў «Тлумачэннях», спаслаўшыся на недапушчальнасць такіх пратаколаў або рапартаў у якасці доказаў.

Істотным недахопам пратакола з’яўляецца адсутнасць звестак, прама пералічаных у частцы 2 артыкула 28.2 КаАП. Акрамя таго, нельга карыстацца доказамі, атрыманымі з парушэннем закону.

Артыкул 28.2 КаАП. Пратакол аб адміністрацыйным правапарушэнн

 

2. У пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэнні пазначаюцца дата і месца яго складання, пасада, прозвішча і ініцыялы асобы, якая склала пратакол, звесткі аб асобе, у дачыненні да якой распачатая справа аб адміністрацыйным правапарушэнні, прозвішчы, імёны, імёны па бацьку, адрасы месца жыхарства сведкаў і пацярпелых, калі ёсць сведкі і пацярпелыя, месца, час учынення і падзея адміністрацыйнага правапарушэння, артыкул дадзенага Кодэкса або закона суб’екта Расейскай Федэрацыі, які прадугледжвае адміністрацыйную адказнасць за дадзенае адміністрацыйнае правапарушэнне, тлумачэнне фізічнай асобы або законнага прадстаўніка юрыдычнай асобы, у адносінах да якіх узбуджаная справа, іншыя звесткі, неабходныя для вырашэння справы.

 

КаАП РФ Артыкул 26.2. Доказы

 

3. Не дапускаецца выкарыстанне доказаў па справе аб адміністрацыйным правапарушэнні, у тым ліку вынікаў праверкі, праведзенай падчас ажыццяўлення дзяржаўнага кантролю (нагляду) і муніцыпальнага кантролю, калі названыя доказы атрыманыя з парушэннем закона.

 

Прыклады парушэнняў, з-за якіх суд можа вярнуць справу ў паліцыю ці зусім спыніць справу:

• няма вашага подпісу на пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэнні — у канцы ці толькі ў графе «тлумачэнне правоў»
• няма вашага подпісу насупраць выпраўленняў у пратаколе
• пратакол складзены ў вашую адсутнасць, няма запісу аб гэтым («складзены ў адсутнасць асобы, якая прыцягваецца да адказнасці») 
• пратакол, які знаходзіцца ў матэрыялах справы, у нечым не супадае з копіяй пратакола, якую вам выдалі ў аддзеле паліцыі, — напрыклад, пазначаная не тая частка артыкула
• іншыя памылкі — напрыклад, у пратаколе пазначаны іншы чалавек, пратакол пачаў складаць адзін супрацоўнік паліцыі і пазначыў сваё імя ў «шапцы», а падпісаў яго іншы супрацоўнік

Вы можаце скарыстацца нашымі шаблонамі дадаткаў да тлумачэнняў і скаргі, датычных падобных памылак.

Не ўсе памылкі могуць прывесці да спынення справы. Няістотнымі з’яўляюцца такія недахопы пратакола, якія могуць быць выпраўленыя пры разглядзе справы па сутнасці, а таксама парушэнне ўстаноўленых артыкуламі 28.5 і 28.8 КаАП тэрмінаў складання пратакола аб адміністрацыйным правапарушэнні і накіравання пратакола для разгляду суддзі.

3. Прыцягнуць сведкаў абароны

Паспрабуйце знайсці сведкаў вашага затрымання — тых, хто пакажа, што вы паводзілі сябе мірна, стараліся выконваць сацыяльную дыстанцыю, не выходзілі на праезную частку і ніяк не парушалі грамадскага парадку. Загадзя падрыхтуйце пытанні да сведак. Запрасіце іх у суд. Падчас паседжання падайце хадайніцтва аб выкліку іх на допыт.

Улічыце: неабходна, каб у хадайніцтве былі пазначаныя ПІБ і адрас рэгістрацыі сведкі, інакш суд мае права адмовіць у іх выкліку. Таксама трэба пазначыць інфармацыю, якую сведка можа патлумачыць суду.

Калі сведка ўжо знаходзіцца ў будынку суда, суддзя не мае права адмовіць запрасіць яго. Памятайце, што сведка не можа знаходзіцца ў залі, пакуль яго не выклічуць. Калі ў хадайніцтве адмовяць — выдатна, з’явіцца яшчэ адно парушэнне для скаргі ў КПЧ.

4. Далучыць фота- і відэадоказы

Паспрабуйце знайсці фатаграфіі ці відэаздымку вашага затрымання. Знойдзеныя фота- альбо відэаматэрыялы трэба запісаць на носьбіт (дыск ці флэшку). Заявіце хадайніцтва аб далучэнні фота- /відэаматэрыялаў, прыклаўшы да яго носьбіт. У хадайніцтве пазначце, што менавіта пацвярджаюць гэтыя матэрыялы (што вы не ўдзельнічалі ў акцыі ці што вы ўдзельнічалі і паводзілі сябе мірна, стараліся выконваць закон, не выходзілі на праезную частку і ўвогуле ніяк не парушалі грамадскага парадку).

Гэтае хадайніцтва можна падаваць і ў тым выпадку, калі аўтар матэрыялаў не знаходзіцца ў залі суда. Аднак лепш, калі аўтар фатаграфій ці відэа прыцягнуты ў якасці сведкі. Пры падачы гэтага хадайніцтва вы, ваш абаронца ці сам сведка павінен сказаць суддзі, што ён прысутнічаў пры затрыманні, вёў здымку (трэба будзе паказаць, які тэхнічны сродак выкарыстоўваўся) і перапісаў з яго фота- альбо відэаматэрыялы на носьбіт. Трэба пазначыць час і месца здымкі і паведаміць, што на здымцы зафіксаваныя менавіта вы. Пасля гэтага вы ці ваш абаронца падаеце хадайніцтва. Калі ў ім адмовяць — выдатна, яшчэ адно парушэнне для скаргі ў КПЧ.

5. Сабраць доказы, якія змякчаюць адказнасць

Па мітынгавых справах пазбегнуць пакарання зусім — рэдкі поспех. Аднак ёсць абставіны, якія дазволяць змякчыць памер пакарання, напрыклад:

• вы бацька-адзіночка; 
• маеце інваліднасць; 
• маеце сур’ёзныя захворванні; 
• у вас дзеці/пажылыя бацькі/інваліды на ўтрыманні; 
• у вас зарплата ніжэй за пражытачны мінімум, цяжкае фінансавае становішча; 
• вы беспрацоўны студэнт.

Перад паходам у суд рыхтуйце доказы гэтых абставінаў: даведкі аб заробку (калі нізкі), даведку аб шматдзетнасці, даведкі аб хваробе і інш.

Цяжкае фінансавае становішча можна даказаць, прыклаўшы:

• выпіску з адзінага рэестру падаткаплацельшчыкаў, у якім змяшчаецца інфармацыя аб наяўнасці/адсутнасці маёмасці;
• даведку аб адкрытых рахунках у банках; 
• выпіскі з банкаў, у якіх адкрытыя рахункі, за апошнія некалькі месяцаў-паўгода; 
• дакумент, які пацвярджае пастаноўку на ўлік у цэнтры занятасці насельніцтва.

Пры наяўнасці доказаў цяжкага фінансавага становішча можна прасіць знізіць штраф ніжэй ніжэйшай мяжы, прадугледжанай законам. Можна таксама папрасіць прызначыць абавязковыя працы замест штрафу. Гэта асабліва важна, калі вам ставяць у віну частку 8 артыкула 20.2 КаАП, таму што ў такім выпадку мінімальны штраф складзе 150 тысяч рублёў.

Памятайце, што адміністрацыйны арышт (напрыклад, па артыкуле 19.3 КаАП) ні пры якіх абставінах не можа прымяняцца да цяжарных жанчын і жанчын з дзецьмі да чатырнаццаці гадоў, а таксама да бацькоў-адзіночак з дзецьмі такога ўзросту, да непаўналетніх, людзей з інваліднасцю I і II групаў, вайскоўцаў і да грамадзян, прызваных на ваенныя зборы. Поўны спіс абмежаванняў тут. Калі вы належыце да адной з катэгорыяў у спісе, неабходна мець пры сабе дакументы, якія пацвярджаюць гэта (напрыклад, копію даведкі аб інваліднасці альбо ваенны білет).

Агульны ход судовага паседжання і вашыя правы

Віншуем — вы пераадолелі ўсе перашкоды і апынуліся ў судзе на слуханні ўласнае справы! Па цяперашніх мерках — вы ўжо герой. Цяпер вам неабходна разумець, што, уласна, у судзе будзе адбывацца.

Перад паседжаннем

У суд лепш прыбыць за 30 хвілінаў да слуханняў. Бярыце з сабой:

• усе падрыхтаваныя і падпісаныя дакументы
• пашпарт
• апавяшчэнне (позву), каб паказаць яе на ўваходзе
• паперу і ручку (на выпадак, калі трэба будзе падаць дадатковыя хадайніцтвы/скаргі)
• тэлефон з высокім зарадам батарэі (у тым ліку для вядзення аўдыёзапіса)

Не бярыце нічога колючага і рэжучага, балончыкі ці, напрыклад, лейцар адбяруць на ўваходзе.

Праходзьце да кабінета суддзі, чакайце выкліку ў калідоры. Рэкамендуем паспрабаваць азнаёміцца са справай да пачатку паседжання, каб не зацягваць сам разгляд (гл. вышэй).

ВАЖНА: Калі ў вас ёсць сведкі, ім трэба прыйсці разам з вамі ў суд у дзень паседжання і знаходзіцца за дзвярыма залі падчас пачатку паседжання. Суд наўрад ці адмовіць у выкліку сведкі, які ўжо знаходзіцца ў будынку, але дакладна адмовіць, калі той будзе ў зале паседжання да задавальнення хадайніцтва. Вам ці вашаму абаронцу неабходна дакладна ведаць прозвішча, імя і імя па бацьку чалавека, які выклікаецца ў ролі сведкі, а сам сведка павінен мець пры сабе пашпарт.

Падчас паседжання

Калі вас запросяць, уключыце дыктафон. Вы маеце права весці аўдыёзапіс і без згоды суда (ч. 3 арт. 24.3 КаАП). Дазвол трэба прасіць толькі на фота- і відэаздымку ў залі суда (для гэтага трэба падаваць пісьмовае хадайніцтва).

Да суда варта звяртацца «паважаны суд» ці «вашая годнасць». Адказваць на пытанні і даваць тлумачэнні трэба стоячы. Трымайцеся спакойна, размаўляйце з судом паважліва, але без паддобрывання — вы ні ў чым не вінаватыя.

Паседжанне пачынаецца з таго, што суддзя аб’яўляе, якая справа слухаецца. Затым суддзя ўсталюе вашую асобу і папросіць прад’явіць пашпарт, а пасля гэтага растлумачыць вашыя правы і абавязкі і прапануе паставіць подпіс пад адпаведным дакументам.

Перш чым пачаць разгляд матэрыялаў справы, суддзя спытае, ці не хочаце вы заявіць адводы (не хочаце) і хадайніцтвы (хочаце). Калі не спытаў — праявіце ініцыятыву і заявіце самі, перадаўшы папяровую копію суду. Нават калі ў задавальненні адмовяць, да справы іх абавязаны далучыць — гэта важна для далейшага абскарджання. Калі раптам суддзя не зробіць гэтага (што, на шчасце, бывае рэдка), абавязкова пазначце ў апеляцыйнай скарзе. Калі такая сітуацыя адбылася ў апеляцыйным судзе, трэба падаць «непрынятыя» хадайніцтвы ў канцылярыю пасля паседжання, а таксама напісаць скаргу ў свабоднай форме на імя старшыні суда.

У першую чаргу трэба заявіць хадайніцтва аб допуску абаронцы (калі ён ёсць) і хадайніцтва аб азнаямленні з матэрыяламі справы (калі не азнаёміліся раней). Затым заяўляйце астатнія хадайніцтвы (аб выкліку пракурора, аб выкліку на допыт паліцэйскіх, аб выкліку сведкаў абароны, далучэнні фота/відэа). Калі суддзя раней не спытаўся пра змякчальныя абставіны, заявіце аб іх і хадайнічайце аб далучэнні доказаў.

Урэшце суд пачне знаёміцца з матэрыяламі справы. Суддзя, як правіла, будзе хуткамоўкай абвяшчаць найбольш важныя фрагменты з дакументаў, якія ў яго ёсць. Пасля гэтага суддзя спытае, ці прызнаеце вы сваю віну. Цвёрда кажыце: «Не, не прызнаю». Памятайце, што ў любы момант вы можаце папрасіць суддзю зноў азнаёміцца з нейкімі з матэрыялаў, якія знаходзяцца ў справе.

Пасля гэтага суддзя дасць вам магчымасць выкласці акалічнасці таго, што адбылося. Раскажыце сваю версію падзеяў паводле падрыхтаваных пісьмовых тлумачэнняў — гучна і выразна. Калі ў вашай справе маюцца змякчальныя абставіны — паведаміце аб іх адразу і падайце доказы.

Далей надыходзіць стадыя апытання сведкаў. Вы і вашыя абаронцы маеце права задаваць пытанні па сутнасці справы.

Калі задаволілі хадайніцтва аб далучэнні фота ці відэа, то суддзя будзе іх праглядаць і дасць магчымасць пракаментаваць. Відэа будуць глядзець на ўсталяваным экране ў залі суда. Даволі часта суды адмаўляюць у праглядзе відэаматэрыялаў на падставе адсутнасці «тэхнічнай магчымасці». Калі вам крытычна важна, каб суд азнаёміўся з відэадоказамі, вы ці ваш абаронца можаце прынесці з сабой наўтбук.

На наступным этапе вы і ваш абаронца маеце права выказаць сваё меркаванне наконт пачутага, звярнуць увагу на супярэчнасці, нейкія дэталі ў апавяданнях сведкаў, якія не адпавядаюць рэчаіснасці, альбо факты, якія сведчаць аб вашай невінаватасці. Вы можаце спецыяльна звярнуць увагу суда на далучаныя матэрыялы. Можаце выказаць сваё меркаванне аб прад’яўленым абвінавачанні і абгрунтаваць яго беспадстаўнасць, спаслаўшыся на матэрыялы справы, паказанні сведак і далучаныя дакументы. У канцы выступу трэба прасіць аб спыненні справы за адсутнасцю падзеі правапарушэння.

Пасля гэтага разгляд справы будзе скончаны, і суддзя аб’явіць перапынак для вынясення рашэння. Перапынак можа быць якім заўгодна доўгім. Пасля перапынку суддзя абвяшчае рашэнне.

Улічыце: магчыма, суддзя за ўвесь працэс не дасць вам слова. Наогул. Гэта значыць суддзя аб’явіць, якая справа слухаецца, і адразу пойдзе ў дарадчы пакой. Так, гэта найгрубейшае працэсуальнае парушэнне і асобная падстава для абскарджання ў апеляцыі. Аднак, каб потым было прасцей даказаць, што вы мелі намер аб нечым хадайнічаць, рэкамендуем у такім выпадку адразу пасля паседжання падаць у канцылярыю скаргу на суддзю на імя старшыні. Вось прыкладны тэкст (можна напісаць ад рукі):

У такі суд

Ад ПІБ

Дата, час адбылося паседжанне па справе аб прыцягненні мяне да адміністрацыйнай адказнасці па арт._____ КаАП РФ. За ўсё паседжанне суддзя _________ (ПІБ) не даў мне слова, не прыняў мае пісьмовыя тлумачэнні, хадайніцтвы аб выкліку паліцэйскіх на допыт, аб выкліку пракурора. Суддзя практычна адразу сышоў_ла ў дарадчы пакой. Прашу прыняць меры.

Дата, подпіс

Скаргі на суддзю

Нажаль, бываюць выпадкі, калі суддзі крычаць і паводзяць сябе неадэкватна. Нічога страшнага тут няма: не рэагуйце, не крычыце ў адказ, не паддавайцеся эмоцыям. Усё, што вам трэба, — спакойна выслухаць удзельнікаў паседжання, адказаць на пытанні. Памятаеце, вы вядзеце аўдыёзапіс працэсу — і ўсё, што сказана ў парушэнне этычных нормаў, можа быць выкарыстана супраць агрэсара. Пасля паседжання вы можаце напісаць скаргу на суддзю ў кваліфікацыйную калегію рэгіёна. Калі вам не далі слова падчас працэсу, на гэта таксама варта паскардзіцца. Да скаргі прыкладзіце аўдыёзапіс працэсу на флэшцы ці дыску. Шаблон скаргі тут, можна прадубліраваць яе ў раду суддзяў, старшыні суда і ў калегію суддзяў па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях. Калі будуць пытанні, пішыце нам на [email protected]. Толькі так мы з вамі зможам паўплываць на ўзровень культуры і ўзаемапавагі ў судах.

Як атрымаць пастанову

Пасля таго як пастанова абвешчаная, суд абавязаны падрыхтаваць копіі, якія выдаюцца абаронцу і асобе, якая прыцягваецца — вам трэба будзе дачакацца іх і паставіць подпіс аб атрыманні. Калі суд не паспее зрабіць копію адразу, яе адправяць вам па пошце. У гэтым выпадку тэрмін на абскарджанне (10 дзён) будзе вылічацца з моманту атрымання дакумента па пошце. Вы можаце пісьмова хадайнічаць аб накіраванні пастановы па пэўным адрасе, які адрозніваецца ад адраса рэгістрацыі.

Калі прайшло больш за два тыдні, а пастанову так і не даслалі, тэлефануйце ў канцылярыю суда і нагадвайце.

Пакаранне

Калі вам прызначылі штраф, заплаціць яго трэба на працягу 60 дзён з таго моманту, як пастанова набыла моц — гэта значыць з моманту апеляцыі. Падрабязней тут.

Калі прызначылі арышт, то вас арыштуюць адразу ў залі суда. Падрабязней пра дзеянні ў выпадку арышту чытайце тут.

Калі прызначылі абавязковыя працы, то гэта памылка — ёсць прамыя тлумачэнні Канстытуцыйнага суда. Гэта варта абавязкова абскарджваць, бо шанцы на перамогу ў апеляцыі высокія. У нашым шаблоне апеляцыйнай скаргі (ніжэй) тэкст на гэты выпадак ёсць.

Апеляцыя

Калі вы знаходзіцеся пад арыштам, калі ласка, прачытайце асобную інструкцыю пра абскарджанне.

Апеляцыя — гэта той этап, калі вы прайгралі, а сістэма дае вам другі шанец. Але насамрэч на стадыі апеляцыі гульня толькі пачынаецца. Вашыя шанцы перамагчы моцна ўзрастаюць, а прайграць (гэта значыць атрымаць пакаранне большае, чым у першай інстанцыі) нельга. Улічыце, што складанне апеляцыйнай скаргі — самы важны момант з пункту гледжання КПЧ.

Скарга падаецца на працягу 10 содняў з моманту ўручэння вам пастановы раённага суда або атрымання яе па пошце. Калі пастанова прыйшла па пошце, а вы не забралі яе на працягу 7 дзён, то тэрмін пачынае адлічвацца пасля гэтых 7 дзён.

Мы гатовыя дапамагчы вам з падрыхтоўкай скаргі. Для гэтага просім запоўніць гэтую анкету. Пасля запаўнення мы звяжамся з вамі па электроннай пошце і вышлем гатовую скаргу. Анкету лепш запоўніць загадзя да заканчэння 10-дзённага тэрміна — чым раней, тым лепш.

Калі хочаце скласці скаргу самі — шаблон тут. Жоўтым выдзеленыя месцы, якія трэба самастойна запоўніць.

Наш варыянт скаргі падрыхтаваны з дапамогай юрыстаў Праваабарончага цэнтру «Мемарыял» спецыяльна з улікам перспектыў скаргі ў КПЧ. У яго ўжо ўстаўленыя хадайніцтва аб выкліку паліцэйскіх на допыт і хадайніцтва аб выкліку пракурора.

Акрамя таго, вы можаце падрыхтаваць і падаць: 

• іншыя хадайніцтвы па праграме-максімум — усё той жа набор, што і ў першай інстанцыі, толькі адрасаваны ў суд апеляцыйнай інстанцыі
• любыя дадатковыя доказы. Копію пастановы прыкладаць ня трэба

Пошліну плаціць ня трэба.

Калі не паспяваеце падрыхтаваць поўную скаргу ў 10-дзённы тэрмін, накіруйце хаця б кароткую (шаблон), а дадаткі дашліце следам або прынясіце ўжо на паседжанне.

Як падаць

Скарга фізічна падаецца ў суд першай інстанцыі — той, які вынес пастанову. У шапцы скаргі злева вы пішаце найменне суда першай інстанцыі, а справа — суда апеляцыйнай інстанцыі. У Маскве гэта Масгарсуд, а ў Чэлябінску — Чэлябінскі абласны суд і т. п. Далей у шапцы пазначаеце цалкам ПІБ заяўніка і месца яго жыхарства — тое, дзе вы рэальна можаце атрымліваць карэспандэнцыю. Туды прыйдзе позва аб выкліку на разгляд апеляцыі.

Скаргу можна падаць наступным чынам:

• адправіць па пошце Расеі заказным лістом з вопісам укладання. У вопісе пазначыць «апеляцыйная скарга ПІБ на рашэнне такога суда ад такой даты па справе №__»; 
• прынесці ў экспедыцыю раённага суда, які вынес пастанову. Прынесці ў двух экзэмплярах — адзін падаецца, на другім ставяць адзнаку аб прыняцці (гэта штамп канцылярыі суда з указаннем пасады і ПІБ асобы, якая прыняла скаргу, часам і датай прыняцця скаргі). Асобнік са штампам патрэбен, каб даказаць, што вы падавалі скаргу і не прапусцілі тэрмін. Перш чым ісці ў суд, трэба патэлефанаваць і ўдакладніць, ці працуе экспедыцыя. Калі не, можна прынесці скаргу ў экспедыцыю таго самага вышэйстаячага суда.

Калі прызначаць паседжанне?

Праз пару тыдняў (а то і месяцаў) пасля адпраўкі вам павінна прыйсці позва на адрас рэгістрацыі або адрас карэспандэнцыі, які вы пазначылі ў скарзе. Калі вы пазначалі тэлефон, могуць патэлефанаваць з суда і паведаміць пра дату і час паседжання вусна.

Аднак і тут не выключаныя «дыверсіі» — паведамленне можа прыйсці ўжо пасля паседжання ці не прыйсці зусім.

Мы настойліва раім удзельнічаць у паседжанні. Горш ужо ня будзе — апеляцыйны суд ня мае права прызначыць пакаранне большае, чым у першай інстанцыі — а вось лепш можа быць. Таму нават у выпадку неналежнага апавяшчэння рэкамендуем дзейнічаць праактыўна і самому высвятляць дату і час суда — метадамі, апісанымі вышэй.

Разгляд скаргі

Апеляцыйная інстанцыя разглядае справу з нуля, як быццам першага разгляду зусім не было. Суд не толькі будзе разглядаць усе матэрыялы справы нанова, але яму нават можна прадставіць дадатковыя доказы і тлумачэнні, сведкі могуць удакладняць свае паказанні. З дапамогай дадатковых тлумачэнняў і доказаў вы зможаце абвергнуць высновы суда першай інстанцыі аб вашай вінаватасці або паказаць на тое, што супярэчнасці паміж доказамі не былі ліквідаваныя.

Суд другой інстанцыі можа прыняць рашэнне пакінуць пастанову раённага суда без змянення альбо адмяніць яе са спыненнем вытворчасці па справе ці накіраваць справу назад для паўторнага разгляду.

Я прапусціў тэрмін падачы апеляцыі

Можна паспрабаваць аднавіць тэрмін на падачу апеляцыйнай скаргі. Для гэтага павінна быць уважлівая нагода, але дакладнага спісу такіх нагодаў у законах няма. Нярэдка суды аднаўляюць тэрмін і без асаблівых нагодаў — таму паспрабаваць варта ў любым выпадку.

Прыклады ўважлівых нагодаў:

• Вас не апавясцілі пра дату і час правядзення суда першай інстанцыі
• Суд даўжэй за належны тэрмін вырабляў рашэнне, або яно не было вам накіраванае
• Вам даслалі пастанову не па тым адрасе, які вы ўказвалі самі
• Хвароба альбо бездапаможны стан
• Розныя сямейныя акалічнасці
• Стыхійныя бедствы і іншыя нагоды

Шаблон хадайніцтва аб аднаўленні тэрмінаў на падачу апеляцыі тут.

Калі вам прызначылі арышт і вы прапусцілі тэрмін з-за таго, што знаходзіліся ў спецпрыёмніку, спецыяльнае хадайніцтва тут.

Да хадайніцтва трэба прыкласці розныя дакументы, якія пацвярджаюць нагоду, па якой вы прапусцілі тэрмін. Хадайніцтва адразу з апеляцыйнай скаргай неабходна падаць у экспедыцыю суда першай інстанцыі або накіраваць па пошце заказным лістом з вопісам.

Што пасля апеляцыі?

Калі апеляцыя пакінула ў сіле пастанову, у якой вы былі прызнаныя вінаватымі, і вы хочаце абскардзіць далей, вы можаце прайсці яшчэ дзве судовыя інстанцыі — дзве касацыі — і звярнуцца ў Камітэт па правах чалавека ААН (КПЧ)