Идеал кутӧм мортлӧн туйдӧс

Медводдза индӧд уличвывса акция участвуйтысьлӧн — старайтчыны мынны кутӧмысь. Тадз кӧ век жӧ ловы, мӧдӧд индӧд — видзны веськодя лӧньлун. Да коймӧд индӧд — тӧдны, мый именнӧ тiянӧс виччысьӧ да кыдз дорйыны ассьыд инӧдтӧ.

Именнӧ оланпас тӧдӧм да сэтшӧм дорвывлунӧн лоӧмторъяс, кодъяс виччысьӧны тiянӧс полиция юкӧнын, отсалас видзны лӧньлун. Именнӧ та йылысь — миян туйдӧс инӧд. Сiйӧ ловас пӧлезнӧйӧн налы, кодi некор на эз веськавлы полицияӧ, и налы, кодi надея пыкӧ мый некор сэтчӧ оз веськав: тӧдӧмлунъяс — лӧньӧдӧны.

Унджык кадӧ ставыс мунӧ вель лӧня: тiянӧс нуӧдасны автозакӧ, кутшӧмкӧ кад мысти тi вованныд полицияӧ и лованныд сэны кӧнкӧ куим час, кутанныд вӧчны кык медся гажтӧм удж му вылас: виччысьны да бумага вылын гижны. Но, жаль, мыйкӧ вермас мунны оз сiдз — сi вӧсна туйдӧсын ми гижым пӧшти став оланпасъяс да комъяс, кодкӧд вермас паныдасьны кутӧм морт уличвывса акция вылын. Повны — оз ков, колӧ — тӧдны.

Бӧръяпомас, эм нёльӧд зарни индӧд: тӧд ассьыд инӧдъястӧ да дорйы найӧс, но эн «личлэдзлытӧг ассьыд инӧд дорйы». Торъя кӧ тiян абу опыт и тi абу эскӧмӧсь аслад вынад. Оланпаса инӧд дорйӧм да «личлэдзлытӧг ассьыд инӧд дорйӧм» шӧра-костас — ыджыд торъялӧм. Веськодя лӧньлун, оланпасъяс тӧдӧм да бюрократическӧй процедураяс тӧдӧм, отсалӧны тiянлы петны вӧля вылӧ да лэдзӧны мынны водзӧ лован могъясысь. Скӧра сёрни, лэптӧм гӧлӧс да норасьӧм быд торкӧм, весиг медся тӧдчытӧм, инӧд вылӧ вермас вӧчны тiянлы ешше унджык мог. Тӧдӧм пырысь ми шуым миянлысь туй индӧд «Идеал кутӧм мортлӧн туйдӧс» — олӧм ылын идеалысь, и ешше ылынджык найысь полиция уджалысьяслӧн олас. Тӧдны инӧдъяс да корны налӧн кутчысьӧм колӧ и тӧдчана, но стресс да ӧпаснӧй ком дырйи нинӧм абу тӧдчанаджык тӧлкысь.

Кутӧм

Кутӧм заводитчӧ сэсянь, кор мортыс воштӧ позянлун вӧляысь ветлӧдлыны кытчӧ кӧсйӧ. Полицейскӧйяс вермасны ланьтӧмӧн сюйны мортсӧ машинаӧ, а вермасны кокниа шуны «ӧнi сулыштӧй танi» али «мунам, канморт».

Видзӧй асьтӧ лӧня и эн мунӧй зыксьӧм вылӧ полицейскӧйяскӧд.

Старайтч снимитны кутӧм видео вылӧ или тшӧктшӧй кодлыкӧ сiйӧ вӧчны. Оланпастэчас оз запрещайт снимайтны полицейскӧйясӧс олӧмӧ пӧртӧм дырйи. Босьтӧй йитӧдъяс кутӧм аддзылысьяслысь — тайӧ вермас тiянлы ковмыны.

Видлӧй тӧдмавны да гижны ФИО, чин да жетон номер полицияын уджалысьлӧн или Росгвардия боечлӧн, кодi тiянӧс кутыс. Оз мешайт сiдзжӧ тӧд вылӧ босьтны синводзса торъялӧм тэчас.

Пыр жӧ юӧртӧй мый тiянӧс кутысны, ОВД-Инфоӧ (тiянӧс кӧ кутысны паныда сувтӧм акция вылын), рӧдвужлы али ёртъяслы (пыр).

Быд кутӧм дырйи полицияса уджалысьлы быть ковмас вӧчны сiйӧ, мый урчитӧма 4 юкӧнын 5 статьяӧн збыльнӧй Федеральнӧй оланпасын, сiдз жӧ гӧгӧрвоӧдны мортлы, кодӧс кутӧмась (водзӧ — кутӧм морт), сiлысь инӧд юридическӧй отсӧг вылӧ, инӧд вуджӧдчысь могмӧс вылӧ, инӧд висьтавны маты рӧдвужлы али маты йӧзлы мый мортсӧ кутысны, инӧд ӧткажитчыны правдайтчӧм сетӧмысь. Кутӧм мортлӧн медся дженьыд кадӧ, но абу сёрджык куим часысь кыдз сiйӧс кутысны, абу кӧ мӧдтор индӧма уголовнӧ-процессуальнӧй оланпастэчасӧн Россияса Федерациялӧн, эм инӧд ӧти телепон сёрни вылӧ медым юӧртны маты рӧдвужлы али маты йӧзлы мый сiйӧс кутысны да кӧнi ӧнi сiйӧ. Татшӧм юӧртӧм кутӧм морт корӧм бӧрти вермас мӧдӧдны полицияса уджалысь.

 

Оланпас «Полиция йылысь», 3 да 7 юкӧнъяс 14 статьялӧн «Кутӧм»

Мырддьӧны кӧ телепон

Тайӧ оланпас вуджӧм: босьтны тiянлысь вермӧны сӧмын сiйӧ, мый пырӧ тiян чайтӧм мыж вӧчӧмӧ (плакатъяс, листовкаяс и мый да майда).

Но тайӧ кӧ век жӧ ловӧ, корӧй оформитны мырддьӧм сёрнигижӧд и мед ловасны кык понятӧй. Ловӧ кӧ сiдз, мый понятӧйясӧс оз аддзӧй, полицейскӧйяслӧн эм инӧд на пыдди уджӧдны видео вылӧ снимайтӧм. Тӧдчана, медым протоколын ставыс вӧлы гижӧма кыдз позьӧ посклоннӧ. Тайӧ процедураясыстӧг полицейскӧйяслӧн абу инӧд босьтны тiянлысь эмбур. Энӧ сетӧй, сӧмын кӧ тiянлы грӧзитӧны нӧйтӧмӧн (дзоньвидзалун тӧдчанаджык).

Административнӧй инӧд торкӧм йылысь кодекс, юкӧнъяс 1, 5 27.10 статьялӧн «Эмбур да кабала мырддьӧм»

 

1. Эмбур мырддьӧм, кодъяс ловысны оруддьӧӧн административнӧй инӧд торкӧм вӧчӧмӧн али предметӧн, да кабала, кодi административнӧй инӧд торкӧм делӧ вӧсна тӧдчанлун эскӧд кутӧ да кодӧс аддзӧмась административнӧй инӧд торкӧм места вылын либӧ ас видлалӧм дырйи, эмбур видлалӧм дырйи, кодъяс вӧлысны торъя морткӧд, да транспорт средство видлалӧм дырйи, збыльмӧдсьӧдӧны мортъяс, кодъяс индӧмась 27.2, 27.3, 28.3 статьяясын тайӧ Кодексын, кык понятӧй дырйи либӧ видеозапись вӧчӧм дырйи. 

5. Эмбур да кабала мырддьӧм йылысь вӧчсьӧ протокол либӧ вӧчсьӧ татшӧм гижӧм вайӧм протоколын, административнӧй инӧд торкӧм вӧчӧм места видзӧдӧм протоколын, али административнӧй кутӧм протоколын. Шопер эскӧданпас мырддьӧм йылысь, тракторист-машинист (тракторист) эскӧданпас, судноӧн веськӧдлысь эскӧданпас, пилот эскӧданпас вӧчсьӧ гижӧд административнӧй инӧд торкӧм протоколын али административнӧй инӧд торкӧм вӧчӧм места видзӧдӧм протоколын.

Пырджык ас кӧлуй кольӧны кутӧм мортлы. Официальнӧя полицейскӧйяс инӧд кутӧны босьтны эмбур, кодъяс вермасны лёк суӧмлы грӧзитны. 

Вайӧдӧм

Пасйӧй стӧч кад, кор тi лованныд полицейскӧй транспортын (шуам, позе мӧдӧдны смс). Тайӧ отсалас норасьны сi вылӧ, мый тiянӧс вывтi дыр видзысны автозакын (если татшӧмтор ловӧ).

Видзӧдтӧг сi вылӧ мый оланпас корӧ вайӧдны тiянӧс юкӧнӧ кыдз позе ӧдйӧнджык, збыльвылысь туйыс вермас нюжавны.

Административнӧй инӧд торкӧм йылысь кодекс, юкӧн 2 27.2 статьялӧн «Вайӧдӧм».

 

Вайӧдӧм тыдалӧ вӧчсьӧ кыдз позе дженьыд кадӧ.

Ювалӧй, кытчӧ тiянӧс нувӧны. Кыдз тӧдмаланныд, гижӧй та йылысь инӧд ботӧ ОВД-Инфо да ёртъяслы. Дзик пыр корӧй ёртъястӧ вӧчны тайӧ юкӧнас сёян мӧдӧдӧм, ва мӧдӧдӧм да колана эмбур ыстӧм (кутӧй тӧд вылад, мый кутӧм вермас кыссьыны некымын час, а вермасны на кольны вой кежлас). Отсалӧй ӧта-мӧдлы. Вӧчӧй чат телеграмын автозак вылӧ, содтӧй сэтчӧ ёртъястӧ, кодъяс тiянлы отсалӧны. Вежсьӧй йитӧдъяснад мӧд кутӧм йӧзкӧд медунаысь. 

Кор локтанныд юкӧн дорӧ, гижӧй та йылысь миян инӧд ботӧ. Полиция участок керка водзын тi верманныд кутшӧмкӧ кад пукавны автозакын, витчысьны, кытчӧдз тiянӧс и мӧд кутӧм йӧзӧс кутасны пыртны пытшкӧсас. Вермас лоны, мый ӧти юкӧнсянь тiянӧс бӧрыннас нувасны мӧдӧ. 

Позе прӧверитны автозак тырӧм. Некодлы оз позь сулавны да кутчысьны кутчысянаӧ, кыдз метро вагонын. Йӧз лыд должӧн лоны пукалан места лыд кодьӧн. Но помнитӧй — автозакын тi дорйыны вермытӧмысьджык, видлӧй кутны асьтӧ лӧня да энӧ кыпӧдӧй вензьӧм.

«Апеляция шуӧм Верховнӧй Ёрдлӧн РФ» 25.02.2016-сянь N АПЛ16-24 Йӧз новлӧдлӧмвылӧ лыдысь вывтi кутӧд, пасйӧма техническӧй ӧбича гижӧдӧн транспортнӧй средстволӧн, эм 22.8 пунктын Туй кузя ветлӧм индӧдын, вынсьӧдӧмась Сӧвет Министровӧн — Веськӧдлан котырӧн Россия Федерация постановленньӧӧн 23 йирым тӧлысься 1993 в. N 1090.

 

Сi кындзи, Инструкция 167 пунктлӧн нёльӧд абзац серти быд лоӧмторын мыждӧм морт лыд да лыд мортъяслӧн, кодъяс видзсьӧны стража улын, да уджалысьяс, кодъясӧс новлӧдлӧны специальнӧй транспортнӧй средство вылын, абу долга вевтыртны нормаяс, установитӧм тайӧ транспорт средство вылӧ техническӧй ӧбича гижӧдӧн.

Тi кӧ тыр арлыдтӧм

Медводз — звӧнитӧй бать-мамлы. Бать-мамтӧг тiянӧс оз вермӧй юасьны, лӧсьӧдны пасйӧд, сёрнитны, босьтны дорйысьлысь отсӧг тi тшӧтш онӧ вермӧй. А медся медшӧр — тiянӧс оз лэдзӧй полицияысь, кытчӧдз тiянӧс оз босьтӧй бать-мам.

Сӧветуйтам лыддьыны то тайӧ казьтӧд тыр арлыдтӧм инӧдъяс серти.

Тiянӧс кӧ нӧйтысны

Тiянӧс кӧ нӧйтысны, тӧдчана вӧчны то мый:

• Ситуация лёкмӧдӧмтӧг, видлӧй снимайтны мунантор фото али видео вылӧ, звӧнитӧй пӧсь визь вылӧ ОВД-Инфо: 8 800 707-05-28. Али гижӧй миянлы телеграм-ботӧ. 
• Корӧй тэрыб отсӧг али корӧй, медым сiйӧс корысны полицейскӧйяс, — медицина уджалысьяс должӧнӧсь пасйыны дой. Эз кӧ артмы корны тэрыб отсӧг полиция юкӧнын, дзик пыр вӧчӧй тайӧ петӧм бӧрти. Бурджык корны тэрыб отсӧг полиция юкӧн дорын, мед сесся полицейскӧйяс эз вермӧй шуны, мый тi доймынныд гортад муныгӧн. Тайӧ кӧ вӧчны кутшӧмкӧ помка вӧсна оз артмы, мунӧй медицина артмӧдӧмторӧ (травмпунктӧ) асьныд. Сэны тiянлы пуктасны висьӧм, сетасны отсӧг да эскӧдасны дой — татӧг водзӧ инӧд уджалӧм лоӧ позьтӧмӧн.
• Быть гижӧй нӧйтӧм йылысь протокол графаын «Гӧгӧрвоӧдӧмъяс» (подробнӧйджыка протоколъяс йылысь улынджык). 

Полицияын

Кутӧм кад

Кор лованныд полиция юкӧнын, дзик пыр корӧй гижны став кутӧм мортлысь ов учёт небӧгӧ. Тадз ловӧ гижӧма официальнӧй кутӧм кад. 

Приказ Россия МВДлӧн 30.04.2012-сянь N 389 «Вынсьӧдӧм йылысь Вӧйпӧдӧм пӧрадок, могъяс збыльмӧдан да олӧмӧ пыртӧм полиция инӧдъяс йылысь дежуритан юкӧнын Россия МВДлӧн мутас органын йӧз вайӧм бӧрти», пунктъяс 7, 8-8.3.

 

8. Дежуритан юкӧнӧ йӧзӧс вайӧм бӧрти оперативнӧй дежуритан мортлы быть колӧ вӧчны:

8.1. Тӧдмавны вайӧмлӧн подув, примитны чина мортлысь, кодi вайыс мортсӧ, гижӧм висьтас али вайӧм йылысь сёрнигижӧд.

8.2. Тӧдмавны вайӧм мортсӧ овтыс да нимтыс, тӧдмавны тайӧ мортыслысь юӧръяс оланiн серти пасйӧм йылысь (овланiн йылысь).

8.3. Пасйыны вайӧм Морт лыддьӧм небӧгын, кӧны гижӧмась вайлӧм йӧз дежуритан юкӧнӧ мутас органлӧн Россия МВД-лӧн.

7. Оперативнӧй дежуритан мортлы быть колӧ лоны вежавидзанӧн да авъяӧн вайӧм мортъяскӧд, могмӧдны налӧн видзӧм кесйӧгъясын, кӧнi оз вермы лоны олӧмлы да дзоньвидзалунлы грӧзитчӧм да оз ло позянлун юасьтӧг кольны наӧн тайӧ жыръяссӧ.

Ӧтув индӧд серти, административнӧй кутӧм кад лоӧ куим час да арталӧ сiйӧ здуксяньыс, кор тi воськовтынныд полиция юкӧнлысь тагӧссӧ. Но колӧ помнитны, мый тiянлы кӧ лыддьӧны арест статья (шуам, 19.3 али 6.1 юкӧн 20.2 КоАП статьялӧн), то официальнӧя кутӧм вермас кыссьыны 48 часӧдз. 

Кодекс административнӧй оланпас вуджӧм йылысь, 27.5. «Статья Административнӧй кутӧм кад»

 

1. Административнӧй кутӧм кад оз вермы вевтыртны куим час, лоӧмтор кындзи, 2 да 3 юкӧнӧн урчитӧм тайӧ статьялӧн.

3. Морт, код вӧсна мунӧ делӧ административнӧй оланпас вуджӧм йылысь, код бӧрся вермас лоны ӧти мыждӧм административнӧй наказанньӧ пыдди административнӧй арест или административнӧй вӧтлӧм Россия Федерацияысь суӧр сайӧ, вермас лоны административнӧй кутӧм улын 48 час, оз дырджык кад кежлӧ.

4. Административнӧй кутӧм кад мортлӧн лыддьысьӧ вайӧм здуксяньыс 27.2 статья серти тайӧ Кодекслӧн («Вайӧдӧм»), а мортъяс, кодъяс вӧлыны код состояниеын, палялӧм кадсяньыс.

Дорйысь

Тiян эм инӧд вӧдитчыны дорйысьлӧн могмӧсӧн. Тiян дорӧ кӧ локтыс адвокат, корӧй, мед сiйӧс лэдзысны. 

Оланпас «Полиция йылысь», 3 да 5 юкӧн 14 статьялӧн «Кутӧм»

 

3. Быд кутӧм ловыгӧн полицияса уджалысьлы быть колӧ вӧчны вӧчӧмтор, кодi урчитӧма 4 юкӧнӧн 5 статьялӧн тайӧ Федерельнӧй оланпасӧн, сiдзжӧ висьтавны мортлы, кодӧс кутӧмась (водзӧ — кутӧм морт), сiлысь инӧд юридическӧй отсӧг вылӧ, инӧд вуджӧдысь отсӧг вылӧ, инӧд висьтасьны матi рӧдвужлы али матi йӧзлы мый сiйӧс кутысны, инӧд ӧткажитчыны гӧгӧрвоӧдӧм сетӧмысь.

5. Кутӧм мортлӧн эм инӧд пӧльзуйтчыны федеральнӧй оланпас серти адвокатлӧн (дорйысьлӧн) да вуджӧдысьлӧн могмӧсӧн кутӧм здуксянь.

Канму дорйысьысь колӧ эновтчыны — тшӧкыда полицейскӧйяс корӧны ёртасян накӧд юристъясӧс. Нинӧм бурсӧ найӧ тiянлы оз сӧветуйтӧй.

Полиция юкӧнын видзӧм условие

Ӧтувъя подув татшӧм: мый бы тi эн вӧчӧй полицейскӧйяс думысь, налӧн абу инӧд вӧчны НИНӦМ, мый омӧльтӧ тiянлысь мортлун.

Административнӧй инӧд торкӧм йылысь кодекс, 1.6 статьялӧн 3 юкӧн «Оланпаслун могмӧдӧм административнӧй мырдӧн тшӧктӧм мера вӧдитчӧм дырйи административнӧй инӧд торкӧм понда»

 

3. Административнӧй мырдӧн тшӧктӧм мера вӧчӧм дырйи оз лэдзсьӧй помшуӧмъяс да вӧчӧмъяс (вӧчтӧмтор), кодъяс омӧльтӧны мортлун.

Практика вылын тайӧ индӧд тшӧкыда торкалӧ. Кутӧм йӧз мукӧд дырйи висьталӧны, мый найӧс мырдӧн тшӧктӧны виччысьны посводзын сулалӧмӧн али джодж вылын пукалӧмӧн либӧ пуксьӧдӧны парта сайӧ велӧдчан классӧ.

3 час вылӧ унджык кутӧм дырйи тiянӧс быть могмӧдасны сёянӧн да ваӧн. Кутӧм 3 часысь унджык ловы кӧ вой кежлас, тiянлы быть сетасны узянiн. Кыдз позяс гижӧй став тырмытӧмтор, босьтӧй аддзылысьяслысь йитӧдъяс — тайӧ ковмас водзӧ лоысь обжалуйтӧмлы.

РФ веськӧдлан котырлӧн шуӧм 16.04.2012-ся N 301 «Вынсьӧдӧм йылысь Панас видзӧм условие йылысь, сёян нормаяс да медицинскӧй могмӧдан пӧрадок кутӧм йӧзлӧн мутас органъясын Пытшкӧсса делӧяс министерствоын Россияса Федерациялӧн», 21 пункт.

 

Кутӧм унджык 3 час вылӧ йӧзӧз могмӧдӧны сёянӧн сёян норматi мыжалӧм да мыждана лёк вӧчӧмысь йӧзлӧн, кодъяс пукалӧны Мыж вештан федеральнöй службалӧн следственнӧй изоляторъясын, изоляторъясын кытӧн недыр видзӧны мыжалӧм да мыждана йӧзсӧ пытшкӧсса делӧяс органiн Россияса Федерациялӧн да суйӧрдорса органъясын видзӧм федеральнӧй службалӧн, йӧзлӧн, кодъяс административнӧй арест улынӧсь, мирнӧй кадын, выньсӧдӧма шуӧмӧн Россияса Федерация Веськӧдлан котырӧн 11 косму тӧлысься 2005 вося N 205 «Медiчӧт сёян норма йылысь да материально-бытӧвӧй могмӧдӧм вӧля дзескӧдӧм мыжмӧдӧм йӧзлысь, да сiдзжӧ сёян норма йылысь да материально-бытӧвӧй могмӧдӧм йылысь мыжалӧм да мыждана лёк вӧчӧмысь йӧзлӧн, кодъяс йӧрмӧдӧмась Мыж вештан федеральнöй службалӧн следственнӧй изоляторъясын изоляторъясын кытӧн недыр видзӧны мыжалӧм да мыждана йӧзсӧ пытшкӧсса делӧяс органiн Россияса Федерациялӧн да суйӧрдорса органъясын видзӧм федеральнӧй службалӧн, йӧзлӧн, кодъяс административнӧй арест улынӧсь, мирнӧй кадын.»

Рӧдвуж али быд йӧз кабалаӧн вермасны вайны тiянлы юкӧнӧ сёян-юван да медводдза ковмӧмторъяс (гигиена коланторъяс). Видзны найӧс тi кутанныд вермыны сӧмын найӧ прӧверитан бӧрын и полицейскӧй дырйи. Колӧ корны матiса йӧзлысь быг-джодждӧра да узьлан мешӧк. 

РФ веськӧдлан котырлӧн шуӧм 16.04.2012-ся N 301 «Вынсьӧдӧм йылысь Панас видзӧм условие йылысь, сёян нормаяс да медицинскӧй могмӧдан пӧрадок кутӧм йӧзлӧн мутас органъясын Пытшкӧсса делӧяс министерствоын Россияса Федерациялӧн», 20 пункт.

 

20. Кутӧм йӧзлӧн эм инӧд босьтны медводдза ковмӧмторъяс (гигиена коланаторъяс), сёемлы коланаторъяс, узьлан кӧлуй да сёян юван рӧдвужсянь да мӧд йӧзсянь, кодӧс тӧдмалысны кабала серти.

Кутӧм мортлы вайӧм кӧлуй, коланатор да сёян-юван видзӧдсьӧ полицейскӧйӧн да сетсьӧ кутӧм мортлы сi дырйи, кодi вайыс. Кӧлуй видзӧдӧм, коланатор да сёян-юван видзӧдӧм колӧ мед оз вовӧд тшыкӧмӧдз да сiӧдз мый оз позь сiйӧс видзны мог вылӧ.

Медводдза коланаторъяс видзӧм кутӧм мортӧн, позе сӧмын полицияын уджалысь видзӧдӧм улын. Уджӧдӧм бӧрти тайӧ коланаторъяс видзсьӧны мӧд эмбуркӧд да коланаторъяскӧд, кодъясӧс босьтысны кутӧм мортлысь, сi кындзи мый колӧ шыбитны: мортлы гигиена вылӧ видзӧм да сёян-юван кодлӧн кольыс шогманлун кад.

Оз позь босьтны да сетны кутӧм мортлы коланаторъяс, веществояс да сёян-юван, кодъяс вермасны вайны лёктор мортлӧн олӧмлы да дзоньвидзалунлы али вермасны лоны лёктор вӧчан орудие пыдди.

Полицейскӧйяслы быть колӧ петкӧдны кутӧм йӧзӧс асмогасянiнӧ налӧн корӧмӧн да ӧтикӧн.

РФ веськӧдлан котырлӧн шуӧм 16.04.2012-ся N 301 «Вынсьӧдӧм йылысь Панас видзӧм условие йылысь, сёян нормаяс да медицинскӧй могмӧдан пӧрадок кутӧм йӧзлӧн мутас органъясын Пытшкӧсса делӧяс министерствоын Россияса Федерациялӧн», 19 пункт.

 

19. Кутӧм йӧзӧс петкӧдӧм торъя жырысь мед найӧ ветлысны асмогасьӧмӧ вӧчсьӧ налӧн корӧм серти ӧта-мӧд бӧрся колльӧдӧмӧн полицияса уджалысьяскӧд.

‎Видлалӧм

Тіянӧс видлавны вермас сӧмын тіянкӧд сійӧ жӧ рӧд поличейскӧй кык ӧти рӧд понятӧй дырйи.

Видлалӧм йылысь гижӧдсӧ вӧчасны вайӧдӧм йылысь сёрнигижӧдын, али кутӧм йылысь сёрнигижӧдын, али лӧсьӧдасны торъя сёрнигижӧд.

Веськӧдлан инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, 27.7 статья «Торъя мортӧс видлалӧм, торъя мортлӧн кулӧй видлалӧм»

 

1. Торъя морт видлалӧм, торъя мортлӧн кӧлуйсӧ видлалӧм, мӧд ногӧн кӧ, кӧлуйсӧ видлалӧм, кутшӧмӧс нуӧдӧны налысь конструктивнӧй ӧтторъялунсӧ торктӧг, нуӧдсьӧ коланлун дырйи сы могысь, медым аддзыны мыж вӧчан орудиеяс либӧ административнӧй инӧдторкалӧмлысь предметъяс.

2. Торъя морт видлалӧм, торъя мортлӧн кӧлуйсӧ видлаласны чина йӧз, кодъясӧс индӧма збыльвывса Кодекслӧн 27.2, 27.3 статьяясын

3. Торъя морт видлалӧмсӧ нуӧдӧ видлалыськӧд сійӧ жӧ рӧд рӧд морт сійӧ жӧ рӧд кык понятӧй дырйи. Торъя мортлӧн кӧлуйсӧ (киӧн новлан кӧлуйсӧ, туй кӧлуйсӧ, вӧралан да чери кыян ӧрудиеяссӧ, кыйӧм прӧдукциясӧ да мукӧдторсӧ) видлаласны та вылӧ уполномочитӧм чина йӧз кык понятӧй дырйи али видеопасъян отсӧгӧн.

4. Вӧвлытӧмтор кор эмӧсь тырмымӧн подувъяс чайтны, мый торъя мортлӧн эм ӧружие али мукӧд предмет, кутшӧмъясӧн вӧдитчӧны ӧружие пыдди, торъя мортӧс видлалӧм, торъя мортлӧн кӧлуйсӧ видлалӧм вермас нуӧдсьыны понятӧйястӧг.

5. Коланлун дырйи вӧдитчӧны дзарпас да кино снимайтӧмӧн, вещественнӧй эскӧданторъяс фиксируйтан мукӧд урчитӧм ногӧн.

6. Торъя мортӧс видлалӧм, торъя мортлӧн кӧлуйсӧ видлалӧм йылысь лӧсьӧдӧны сёрнигижӧд либӧ вӧчӧны лӧсялана гижӧд вайӧм йылысь сёрнигижӧдын либӧ административнӧя кутӧм йылысь сёрнигижӧдын. Торъя морт дорӧ пырысь кӧлуй видлалӧм йылысь сёрнигижӧдын индӧны сійӧс лӧсьӧдан кадпас да ин, сёрнигижӧд лӧсьӧдысь мортлысь чин, ов да иничиалъяс, торъя морт йылысь, кодӧс видлалӧма, торъя мортлӧн сикас, лыд йылысь, кӧлуйлӧн мукӧд признакъяс йылысь, сы лыдын ӧружие сикас, марка, модель, калибр, серия, номер йылысь, мукӧд признакъяс йылысь, боеприпасъяс сикас да лыд йылысь, торъя морт дорӧ пырысь кӧлуй видлалігӧн аддзӧм документ сикас да реквизитъяс йылысь тӧдмӧгъяс.

7. Торъя мортӧс видлалӧм, торъя мортлӧн кӧлуйсӧ видлалӧм йылысь сёрнигижӧдын пасйӧны дзарпас да киносъёмкаӧн вӧдитчӧм йылысь, вещественнӧй эскӧданторъяс пасъян мукӧд урчитӧм ногӧн вӧдитчӧм йылысь. Материалъяссӧ, кутшӧмъясӧс босьтӧма торъя мортӧс видлалігӧн, дзарпас да кино снимайтӧмӧн, вещественнӧй эскӧданторъяс пасъян мукӧд урчитӧм способӧн вӧдитчӧмӧн торъя мортлӧн эмторъяс видлалігӧн, пуктӧны лӧсялана сёрнигижӧд дорӧ.

Тіянлысь кӧ мырддисны кӧлуй

Кыдзи гижлім вылынджык, поличейскӧйяс оз вермыны мырддьыны тіянлысь кӧлуй, оз кӧ сійӧ йитчы мыж вӧчӧмкӧд (листовкаяс/плакатъяс да с. в.).

Юкӧнысь петігӧн Тіянлы быть колӧ ставсӧ бӧр сетны. Ті кӧ мыйкӧ онӧ аддзанныд, верманныд веськыда ин вылын шыӧдчыны гусясьӧм йылысь.

Рочму Федерацияса Веськӧдлан котырлӧн 2012 во косму тӧлысь 16 лунся N 301 шуӧм Мӧскуа кар «Рочму Федерацияса пытшкӧс делӧяс министерстволӧн мутас органъясын кутӧм йӧзӧс видзан урчитӧмторъяс, вердан муртӧсъяс да медичина боксянь могмӧдан пӧрадок йылысь панас вынсьӧдӧм йылысь», 8 пункт.

 

Поличияса уджалысьяслы быть колӧ видзны кутӧм йӧзлысь мырддьӧм предметъяссӧ да кӧлуйсӧ кутан кадколаст помасьтӧдз, а сэсся бӧр сетны найӧс кутӧм мортлы, сэтшӧм предметъяс кындзи, кодъяс лоӧны ӧрудиеӧн али инӧдторкалӧмлӧн веськыд объектӧн (юалӧм видлавтӧдз) али кодъясӧс корсьӧны али кодъясӧс мырддьӧма карувса бергӧдчӧмысь, а сідзжӧ пальшивӧй кабалаяс кындзи.

Поличия юкӧнысь мездӧм бӧрын нин Ті верманныд норасьны поличейскӧйяслысь вӧчӧмторъяссӧ — тані та кузя туйдӧс.

Дактилоскопия да снимайтчӧм

Поличейскӧйяс вермасны тшӧктыны Тіянӧс вӧчны дактилоскопия (чунь туй серти туялӧм) али кӧсйыны снимайтны Тіянӧс. Энӧ кывньылыдалӧй: паспорт отсӧгӧн кӧ тӧдмалӧмаӧсь Тіянлысь личностьнытӧ, босьтны чунь туйяс али фотографируйтчыны позьӧ сӧмын уголовнӧй мыжалӧм дырйи али административнӧй йӧртӧм йылысь ёрдлӧн шуӧм бӧрын. Сідзкӧ повтӧг эновтч дактилоскопияысь.

«Поличия йылысь» Федеральнӧй оланпаслӧн 13 статьяса 19 пункт серти: 

 

«Поличияса уджалысь вермас пасйыны, фотографируйтны, аудио-, кино- да видеоснимайтны, дактилоскопируйтны йӧзӧс, кодъясӧс кутӧмаӧсь мыж вӧчӧмысь подозревайтӧм серти, кодъясӧс пуксьӧдӧмаӧсь йӧртӧм улӧ, кодъясӧс мыж вӧчӧмысь мыжалӧмаӧсь, кодъясӧс административнӧя мыждӧмаӧсь административнӧй йӧртӧмӧн, мукӧд кутӧм йӧзӧс, кутӧмъясӧс чӧжӧн урчитӧм кадколаст эз позь стӧча тӧдмавны».

«Рочму Федерацияын канму дактилоскопическӧй пасйӧм йылысь» 1998 во Сюра 25 лунся 128-федеральнӧй оланпас, «Канму бытьӧна дактилоскопическӧй пасйӧм» 9 статьяса «ж» пункт.

 

Канму дактилоскопическӧй быть пасйӧм улӧ веськалӧны: <…>

ж) Рочму Федерацияса канмортъяс, суйӧрсайса канмортъяс да канйӧзлунтӧм йӧз:

мыж вӧчӧмысь подозревайтӧмаясӧс, мыж вӧчӧмын мыжалысьясӧс, мыж вӧчӧмысь мыждӧмаясӧс, административнӧй йӧртӧм улӧ веськалӧмаясӧс;

кодъяс вӧчисны административнӧй инӧдторкалӧм, найӧс кӧ мӧд ногӧн он вермы тӧдмавны.

Кабалаяс лӧсьӧдӧм

Тіянлысь кутасны чукӧртны паспортъяс, вӧзйӧй копия (эм кӧ). Паспорт кӧ абу сьӧрсьыныд, корӧй рӧдвужныдлысь ыстыны тіянлы дзарпас. Тіян кӧ эмӧсь кузя кыссян, вежӧрӧн висьӧмъяс, вермытӧм, колӧ кыдз позьӧ ӧдйӧджык петкӧдлыны поличияын уджалысьлы тайӧс эскӧдысь кабалаяс.

Сёрнигижӧдъяс

Юкӧнын Тіян вылӧ кутасны гижны административнӧй инӧдторкалӧм йылысь сёрнигижӧд. Административнӧй инӧдторкалӧм йылысь сёрнигижӧд кындзи, вермасны сідзжӧ лӧсьӧдны кутӧм да вайӧм йылысь сёрнигижӧд (вермасны да оз лӧсьӧдны). Паныдасьлӧны ӧтувъя сёрнигижӧдъяс, кӧні ӧтпырйӧ гижӧма и кутӧм йылысь, и вайӧм йылысь. Видлав сёрнигижӧдын индӧм кадсӧ, и сійӧ кӧ абу правильнӧй, корӧй веськӧдны правильнӧй вылӧ.

Административнӧй инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, 27.2 статьяса 3 юкӧн «Вайӧм»

 

3. Вайӧм йылысь лӧсьӧдӧны сёрнигижӧд али лӧсялана гижӧд вӧчӧны административнӧй инӧдторкалӧм йылысь сёрнигижӧдӧ алиадминистративнӧя кутӧм йылысь сёрнигижӧдӧ. Вайӧм йылысь сёрнигижӧдлысь копиясӧ сетӧны вайӧм мортлы сылӧн корӧм серти. 

Сёрнигижӧд гижигӧн ло зэв сюсяӧсь. Мукӧдсьыс тшӧкыдджыка поличейскӧйяс мыжалӧны ывлавывса акцияяс вылын кутӧмаясӧс КоАИ-лӧн 20.2 статьяса 5 юкӧнӧн — йӧзлы восьса индӧм уджын участвуйтысьӧн сійӧс нуӧдан урчитӧм пӧрадок торкалӧмӧн.

Административнӧй инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, 20.2 статьяса 5 юкӧн. «Чукӧртчылӧм, митинг, петкӧдчӧм, ӧтувъямунӧм али пикетируйтӧм котыртан либӧ нуӧдан урчитӧм пӧрадок торкӧм»

 

Йӧзлы восьса индӧм уджын участвуйтысь торкӧ чукӧртчӧм, митинг, петкӧдчӧм, ӧтувъямунӧм али пикетируйтӧм нуӧдан урчитӧм пӧрадок, тайӧ статьяса 6 юкӧнӧн урчитӧм случайяс кындзи, — кыскӧ дас сюрс шайтсянь кызь сюрс шайтӧдз административнӧй штрап али нелямын часӧдз быть удж.

Вермасны сӧлӧдны да мукӧд юкӧн ст. 20.2 КоАИ (ч. 6.1, ч. 8 мӧдысь мындаысь торкалӧм дырйи), а сідзжӧ поличияса уджалысьлысь кывзысьтӧмлун (ст. 19.3 КоАИ), ковид кузя ӧлӧдӧмъяс торкалӧм (ст. 20.6.1 КоАИ). Найӧ урчитӧны уна сикас мыждӧм — штрапсянь 15 луна-вояӧдз йӧртӧм, а КоАИ-лӧн 20.2 юкӧн серти выльысь кыскӧмысь — 30 луна-вояӧдз.

Вижӧн тӧдчӧдӧма сёрнигижӧдлысь торйӧн колана местаяссӧ:

Ті верманныд оз юӧртны поличиялы ассьыныд уджалан да велӧдчан местанытӧ, а сідзжӧ збыль адреснытӧ. Мӧд ногӧн тайӧ вермас повзьӧдлыны сійӧн, мый поличия юӧртас тіянӧс кутӧм йылысь удж сетысьлы али велӧдчанінӧн веськӧдлысьяслы да тіян вермасны лоны мисьтӧмторъяс, али поличия кутас волывлыны тіян ордӧ гортаныд.

Кор тыртны сёрнигижӧдъяслысь тыртӧм местаяссӧ став кузьтаыс визьнитӧмъясӧн али гиж найӧс асьныд.

Некутшӧм ногӧн энӧ кырымалӧй тыртӧм кабала листъяс!

Сёрнигижӧдын кӧ Тіянӧс кутысь поличейскӧйяслысь овъяссӧ индӧма неправильнӧ, вӧч та йылысь пасйӧд да гиж правильнӧй овъяссӧ (тӧданныд кӧ найӧс).

Тіянлы кӧ эз гӧгӧрвоӧдны инӧдъяснытӧ да кывкутана могъяснытӧ, энӧ кырымав сёрнигижӧдлысь лӧсялана пунктсӧ. Верманныд гижны, мый инӧдъяссӧ Тіянлы абу гӧгӧрвоӧдӧмаӧсь, али кокниа эновтчыны кырымасьӧмысь тайӧ факт вылӧ ыстысьӧмӧн. Сэки поличейскӧйяс пасйӧны тайӧс сёрнигижӧд кык понятӧй дырйи.

Административнӧй инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, 27.3 статьяса 5 юкӧн. «Административнӧя кутӧм» 

 

Кутӧм мортлы гӧгӧрвоӧдасны сылысь тайӧ Кодексӧн урчитӧм инӧдъяссӧ да могъяссӧ, мый йылысь гижӧны административнӧя кутӧм йылысь сёрнигижӧдын.

Поличейскӧйяс быть висьтавны Тіянлы инӧд йылысь оз висьтасьны аслыс паныд да матыссаясыдлы паныд (ст. 51 Оланподув). Тайӧ зэв! колана! инӧд! Ті кӧ падъяланныд, сулалӧ-ӧ юӧртны кутшӧмкӧ юӧр, бурджык вӧдитчыны юалӧмъяс вылӧ вочавидзтӧг олӧм вылӧ инӧдӧн.

Рочмуса Оланподув, 51 статья.

 

1. Некодлы оз ков висьтавны аслыс, аслас верӧслы али гӧтырлы али матысса рӧдвужлы паныд, кодъясӧс индӧма федеральнӧй оланпасӧн.

2. Федеральнӧй оланпасӧн вермӧны урчитны аддзылысьяслӧн висьталӧмъяс сетӧмысь мездӧмлысь мукӧд случай.

Кырымавтӧдзыд кор сёрнигижӧдлысь копия. Верманныд кырымавны сёрнигижӧдсӧ «копиясӧ эг пӧлучит» пасйӧдӧн. Ті кӧ ӧткажитчанныд кырымасьны, полицейскӧйяс вермасны корны понятӧйясӧс, кодъяс пасъясны тайӧс да кырымаласны протоколсӧ асьныс.

Ассьыныд копия босьтӧм бӧрын ті верманныд кырымавны медшӧр сёрнигижӧдсӧ, пуктыны лун да кад.

Кор Тіянлы сетасны сёрнигижӧдлысь копия, кырымав сёрнигижӧдсӧ асьныд, пукт лун да кад. Поличейскӧй кӧ эз пӧрт олӧмӧ Тіянлысь корӧмнытӧ да эз тырт тыртӧм местаяссӧ, кырымасьтӧдз гиж та йылысь сёрнигижӧдӧ.

Сідзжӧ: бурджык оз веськӧдны поличейскӧйяслысь тӧждсӧ сёрнигижӧдын сорсьӧмъяс вылӧ. Шуам, Ті кӧ кӧсйытӧг энӧ пукт ассьыныд инӧдъяс тӧдмалӧм йылысь кырымпас али поличейскӧйяс сорсьисны Тіян НВО-ясын али ас юӧръясын, ёрд вылын делӧсӧ вермӧмлӧн позянлунъясыс ёна содӧны.

Гӧгӧрвоӧдана 

Тіянлысь вермасны корны гижны гӧгӧрвоӧдана. Оланпаса подув татшӧм кабаласӧ лӧсьӧдӧм вылӧ абу. Тшӧкыда сійӧс лӧсьӧдӧ дознаватель, коді весиг абу вӧлӧма инӧдторкалӧм местаас. Ті верманныд эновтчыны висьтасьӧмъяс сетӧмысь али видлыны гижны кабала вылӧ лоӧмторъяслысь ассьыныд версия.

Ті кӧ майшасянныд сыын, он-ӧ лёкджыка вӧч асланыд висьтасьӧмъясӧн, али энӧ кӧ удит сӧветуйтчыны дорйыськӧд, то бурджык вӧдитчыны Оланподувса 51 статьяӧн, коді сетӧ позянлун оз висьтавны аслыныд паныд

Рочмуса Оланподув, 51 статья.

 

1. Некодлы оз ков висьтавны аслыс, аслас верӧслы али гӧтырлы али матысса рӧдвужлы паныд, кодъясӧс индӧма федеральнӧй оланпасӧн.

2. Федеральнӧй оланпасӧн вермӧны урчитны аддзылысьяслӧн висьталӧмъяс сетӧмысь мездӧмлысь мукӧд случай.

Локтӧм кузя кӧсйысьӧм

Ёрд кадсӧ вермӧ индыны сӧмын ёрд. Ті верманныд ыстысьны та вылӧ да ӧткажитчыны кырымавны локтӧм йылысь кӧсйысьӧм. Вермас лоны, мый поличейскӧйяс неформальнӧя сёрнитчасны ёрдкӧд, эскӧдасны сійӧс видлавны делӧсӧ сійӧ кадӧ, кутшӧмӧс индӧма кӧсйысьӧмын. Но весиг та дырйи Ті верманныд гижӧмӧн корны заседаниесӧ мӧдлаӧ вуджӧдӧм йылысь, индӧм кадыс кӧ Тіянлы абу лӧсьыд. Веськыда кӧ шуны, видлаласны тіянлысь корӧмнытӧ сӧмын сійӧ медся лӧсьыдтӧм индӧм лунас. Сідз али тадз, оланпас серти ёрд быть юӧртны Тіянлы юӧрпас йылысь. А вовшӧ волыны кӧсйысьӧмлӧн абу некутшӧм юридическӧй вын, позьӧ сійӧс кырымавны да вунӧдны. 

СМС-юӧртӧм вылӧ ӧтсӧгласлун

Мукӧддырйи вӧзйӧны кырымавны СМС-юӧртӧм вылӧ, кор колӧ локны ёрдӧ али локны поличияӧ. Ми вӧзъям оз кывньылыдавны, тшӧкыда инӧд видзан органъяс лёк вылӧ бергӧдасны тайӧ ногнас да ыстӧны СМС-юӧртӧмяс корӧмлӧн лунӧдз да. Тайӧ мырддьӧ дорйысьяслысь став позянлунсӧ дасьтысьны ёрд заседание кежлӧ (али поличияын сёрни кежлӧ) да корсьны дорйысьӧс.

Татшӧм ӧтсӧгласлунсӧ бурджык кырымавны сӧмын сэк, Ті кӧ онӧ оланныд пасъялӧм местаын да некод оз вермы тэрыба босьтны Тіянлы сэтчӧ воысь юӧртӧмъяссӧ.

Чунь туй сетӧмысь эновтчӧм

Ті кӧ энӧ кӧсйы сетны чунь туйяс али эновтчанныд фотографируйтчӧмысь, тіянлысь вермасны корны гижны татшӧм дугдӧм. Кыдзи ми гижлім вылынджык, тіянлысь торъя морт кӧ тӧдмалӧма, ті верманныд эновтчыны тайӧ процедураяссӧ. Сідзкӧ татшӧм гижӧда дугдӧмлӧн абу юридик вын — верманныд кырымасьны али он ас бӧрйӧм серти 

Юасьӧм

Поличиялӧн юкӧнӧ вермас волыны юасьысь, медым юасьны «митингӧвӧй» уголовнӧй делӧяс кузя кутӧмаясӧс. Кор юасьысьӧс висьтасьны, гиж сылысь мыччӧдъяссӧ.

Тіянӧс кӧ юасясны кыдз аддзылысьӧс — оланпас серти Тіянлы оз позь эновтчыны висьтасьӧмысь (ст. 308 УК). Но ті верманныд не помнитны/оз тӧдны юалӧм вылӧ вочакывсӧ. Сідзжӧ ті верманныд босьтны Оланподувлысь 51-ӧд статья — стӧч юалӧмъяс кузя юасьысьӧс, кыланныд кӧ, мый вочакывйыс вермас весиг кышті-пӧвсті лёк керны Тіянлы. Тіянлысь кӧ юасьӧны тіян политическӧй видзӧдласъяс йылысь, Ті верманныд эновтчыны вочавидзӧмысь ч. 3 ст. 29 Оланподув: «Некодӧс оз позь мырдӧн тшӧктыны петкӧдлыны ассьыс видзӧдлассӧ да эскӧмсӧ».

Юасьӧм бӧрын лӧсьӧдӧны сёрнигижӧд — видлав да кирит тыртӧм местаяссӧ.

Энӧ вунӧд, мый юасьӧм аддзылысьлӧн статусысь позьӧ вуджны подозреваемӧйлӧн да мыждана мортлӧн статусӧ.

Поличиялысь кӧ кутшӧмкӧ торкалӧмъяс

Ті верманныд:

1) Звӧнитны поличиялӧн веськыд йитӧда телепон пыр (112), юӧртны торкалӧм йылысь — сэні став сёрнисӧ гижӧны.

2) Висьтавны торкалӧмъяссӧ сійӧ сёрнигижӧдлӧн «Гӧгӧрвоӧдӧмъяс» визьын, кодӧс Тіянлы вӧзъясны кырымавны. Оз кӧ тырмы местаыс — кор содтӧд листъяс, быть инд медшӧр лист вылас, кымын лист ставыс вӧлі.

3) Гижны прокуратуралӧн ӧтуввез-шыӧдчанінӧ.

4) Гижны норасьӧм уджалысьлӧн вӧчӧмторъяс али шогмытӧм урчитӧмторъяс вылӧ поличия юкӧнса дежуритан частьӧ. Норасьӧмсӧ колӧ снимайтчыны, КУСП-лысь талон колӧ босьтны.

5) Фиксируйтны кутшӧмкӧ торкалӧмъяс (фото/видео, босьты аддзылысьяслысь йитӧдъяссӧ). Тайӧ отсалас индавны торкалӧмъяссӧ ёрд вылын.

Тувъявны кутшӧмкӧ торкалӧмъяс (фото/видео, босьт аддзылысьяслысь йитӧдъяссӧ). Тайӧ отсалас эскӧдны торкалӧмъяссӧ ёрд вылын. 

Ставлӧн кӧ торкалӧмъясыс ӧткодьӧсь (шуам, автозакын али юкӧнын абу колана урчитӧмторъяс, оз лэдзны дорйысьӧс), позьӧ лӧсьӧдны ӧтувъя акт. Примернӧй сюрӧс:

«Лун, кад:

Акт

Ми, улынджык кырымасьысьяс, лӧсьӧдам тайӧ актсӧ сы йылысь, мый миянӧс вӧлі кутӧма вылынджык индӧм кадпасӧ да вайӧдӧма автозакын поличиялӧн ____ юкӧнӧ. [да водзӧ лыддьӧдлыны автозакын да юкӧнын став торкалӧмъяссӧ, индыны юкӧн, поличияса Тіянлы тӧдса уджалысьяслысь нимъяссӧ].

НВО, гижӧд

НВО, гижӧд».

Тшӧкыда паныдасьлысь торкалӧмъяс (лыддьӧгыс абу тырвыйӧ): 

• кутӧны кӧ Тіянӧс 3 часысь дырджык йӧртӧмтӧг статья серти (ст. 27.5 КоАИ); дыр вайӧны да (али) видзӧны юкӧн дорын автозакын;
• Тіянлы асьнысӧ эз петкӧдлыны да эз гӧгӧрвоӧдны кутӧмлысь помкасӧ;
• Тіянлы кӧ повзьӧдчисны;
• Тіянӧс кӧ дойдӧмаӧсь кутігас да нӧйтӧмаӧсь; абу сетӧмаӧсь звӧнитчыны/абу юӧртӧмаӧсь рӧдвужлы (ч. 3 ст. 27.3 КоАИ); босьтісны кӧлуй, тшӧтш да телепон, босьтӧм йылысь сёрнигижӧд лӧсьӧдтӧг да гӧгӧрвоысьяс либӧ видеозаписьтӧг;
• мырддисны кӧ паспорт;
• оз лэдзны снимайтны юкӧнын;
• снимайтісны/босьтісны чунь туй (тайӧс оз вермыны вӧчны Тіян ӧтсӧгласлунтӧг — ст. «Поличия йылысь» Федеральнӧй оланпаслӧн 13 п.19);
• эз лэдзны аорйысьӧс (ст. 48 Оланподув);
• автозакын шогмытӧм урчитӧмторъяс (кутӧны пӧсь автозакын некымын час, автозакын пуксян местаяс абуӧсь) 
• юкӧнын шогмытӧм урчитӧмторъяс (оз сетны передачаяс, оз сетны 3 часысь дырджык сёян/ва, тшӧктӧны сулавны/пукавны джоджын, оз лэдзны ыллаасьны да с. в.).
• поличейскӧйяс оз кутчысьны санитарнӧй муртӧсъяссӧ: оз новлыны маскаяс да чуня кепысьяс, абуӧсь пежасьӧмысь бурдӧданторъяс, йӧзпӧвстса пасъялӧмъяс.

Кор петанныд поличия юкӧнысь, медводдза позянлун дырйи гиж миянлы — ми отсалам норасьны тайӧ торкалӧмъяс вылас.

Поличияын вой

Тіянӧс вермасны кольлыны поличия юкӧнын ёрдӧдз, но 48 часысь оз дырджык кежлӧ, Тіянӧс кӧ мыжалӧны инӧд торкалӧмысь административнӧй йӧртӧмӧн.

Медся тшӧкыд ногӧн кольны Тіянӧс вой кежлӧ — оформитны КоАИ-лӧн 20.2 статьяса сійӧ «митингӧвӧй» юкӧн сертиыс, коді урчитӧ административнӧй йӧртӧм (шуам, ч. 6.1):

6.1 Олӧм могмӧдан объектъяслӧн, транспорт али йӧзпӧвстса инфраструктуралӧн, йитӧдлӧн, подӧн ветлысьяслӧн да (али) ветлодланторлӧн ветлӧмыс, кодъяс эз лэдзны канмортъяслы пырны оланінъясӧ али транспорт али йӧзпӧвстса инфраструктура объектъясӧ пырӧмыс, торкалӧмъясӧдз вайӧдысь водзвыв сёрнитчытӧм чукӧртчылӧмӧ, митингӧ, петкӧдчӧмӧ, ӧтувъямунӧмӧ али пикетӧ пырӧдчӧмысь канмортъясӧс кутасны кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ дас сюрс шайтсянь кызь сюрс шайтӧдз административнӧй штрапӧн, али сё часӧдз быть уджъясӧн, али дас вит лунӧдз административнӧй йӧртӧмӧн; чина йӧзлы — ветымын сюрссянь сё сюрс шайтӧдз; юридическӧй йӧзлы — кыксё сюрссянь куимсё сюрс шайтӧдз.

Нӧшта ӧти ног — КоАИ-лӧн 19.3 статья: 

Административнӧй инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, 19.3 статья «Поличияса уджалысь оланпаса тшӧктӧм кывзытӧм» 

 

Поличияса уджалысь, тышкамортлысь али уголовно-мыжвештан тэчасса али учреждениеса уджалысь либӧ Рочму Федерацияса войтырсикас гвардия войскаса сотрудниклысь ӧтйӧза пӧрадок видзӧм да ӧтйӧза видзчысянлун кузя могъяс олӧмӧ пӧртӧмкӧд йитӧдын оланпас серти тшӧктӧмлысь али корӧмлысь кывзысьтӧмлун, а сідзжӧ пыранін могъяс олӧмӧ пӧртӧмын налы мытшӧд сувтӧдӧм — кыскӧ витсё шайтсянь ӧти сюрс шайтӧдз административнӧй штрап либӧ дас вит лунӧдз административнӧй йӧртӧм.

2018 вося лӧддза-номъяын Медвылыс Ёрд сетіс гӧгӧрвоӧдӧмъяс сы йылысь мый йӧзлы восьса индӧм уджын вылын кутӧм участникъясӧс оз позь кыскыны кывкутӧмӧ КоАИ-лӧн 19.3 статья серти поличейскӧйлӧн оланпаса корӧмлы кывзысьтӧмысь: тайӧ вӧчӧмторъясыс пырӧны КоАИ-лӧн 20.2 статьяса 5 юкӧн улӧ, кӧні абу йӧртӧм.

Видлав тайӧс тӧд вылӧ вайӧдны поличияса уджалысьяслысь, но оз ков виччысьны, мый Медвылыс Ёрдлӧн гӧгӧрвоӧдӧмъясыс на вылӧ мӧрччасны. Кӧть кыдзи, но колӧ лоны лӧньлунӧн да оз лӧсьӧдны зыксян комъяс.

Рочму Федерацияса Медвылыс Ёрд Пленумлӧн шуӧм 2018 во лӧддза-номъя тӧлысь 26 лунся N 28, 33 пункт.

 

Йӧзлы восьса индӧм уджын участвуйтысьӧн индӧм каналӧм петкӧдлысьяслысь оланпас серти корӧмъяс али тшӧктӧмъяс олӧмӧ пӧрттӧм, а сідзжӧ наӧн пыранін кывкутана могъяс олӧмӧ пӧртӧмын, кутшӧмъяс йитчӧмаӧсь йӧзлы восьса индӧм удж нуӧдігӧн ӧтйӧза пӧрадок, канмортлысь видзчысянлун могмӧдӧмкӧд да оланпасӧ кутчысьӧмкӧд, кутчысьӧмсӧ колӧ донъявны РФ АПК 20.2 статьяса 5 юкӧн серти, мый тайӧ случайын лоӧ РФ АПК 19.3 статьяса 1 юкӧн серти торъя.

Гежӧдджыка ывлавывса акцияяс дырйи кутӧмаясӧс мыжалӧны и посни камдуйтӧмысь, мый сідзжӧ сетӧ позянлун кутны Тіянӧс поличияын куим часысь дырджык (ст. 20.1 КоАИ):

Административнӧй инӧдторкалӧмъяс йылысь кодекс, ч. 6.1 ст. 20.2.

 

1. Посни камдуйтӧмысь, мӧд ногӧн кӧ ӧтйӧза пӧрадок торкӧмысь, коді петкӧдлӧ йӧзкотырӧс явӧ пыдди пуктытӧм, кодкӧд йитчӧма ӧтйӧза местаясын ёрччан кыв, канмортъясӧс саксьӧм, а сідзжӧ йӧзлысь эмбур бырӧдӧм али тшыкӧдӧм, — сетӧны административнӧй штрап витсёсянь ӧти сюрс шайтӧдз либӧ административнӧя йӧртасны дас вит суткиӧдз.

Кыдзи индылім вылынджык, 3 часысь дырджык кежлӧ Тіянӧс быть колӧ могмӧдны сёянӧн, ваӧн да узьланінӧн. Сёян ӧтувъя оланног серти колӧ лоны пӧсьӧн (п. 21-22 РФ-са Веськӧдлан котырлӧн шуӧм 2012 во косму 16 лунся N301). Пырджык сетасны ӧдйӧ пуан пюре, кодӧс колӧ кисьтны пуан ваӧн. 

(Лӧсьӧдчӧй, мый лӧсьыдлунъяс сетасны лёкӧсь, а сёянсӧ вермасны оз сетны ньӧти) 

Тіянӧс кӧ пуксьӧдны административнӧя кутӧмъяслы камераӧ (КАЗ, «обезьянник»), медводз поличейскӧйяс колӧ юасьны Тіянлысь висьӧмъяс йылысь. Юасьӧмлысь бӧртасъяссӧ колӧ пасйыны кутӧм йылысь сёрнигижӧдӧ.

Рочму Федерацияса Веськӧдлан котырлӧн 2012 во косму тӧлысь 16 лунся N301 шуӧм «Рочму Федерацияса пытшкӧс делӧяс министерстволӧн мутас органъясын кутӧм йӧзӧс видзан урчитӧмторъяс, вердан муртӧсъяс да медичина боксянь могмӧдан пӧрадок йылысь панас вынсьӧдӧм йылысь», 5 пункт.

 

5. Торъя жырйӧ пыртӧм водзвылын поличияса уджалысь юасьӧ кутӧм мортлысь, эмӧсь-ӧ сылӧн кузя кыссян висьӧмъяс да дзоньвидзалун вылӧ норасьӧмъяс. Юасьӧмлысь бӧртасъяссӧ гижӧны кутӧм йылысь сёрнигижӧдӧ

КАЗ-ясын колӧ торйӧн видзны абу ӧткодь рӧда йӧзӧс, тыр арлыдаясӧс да тыр арлыдтӧмъясӧс, кодъяс дзоньвидзаӧсь да кодъяслӧн эмӧсь вуджан висьӧмъяслӧн признакъяс.

Рочму Федерацияса Веськӧдлан котырлӧн 2012 во косму тӧлысь 16 лунся N301 шуӧм «Рочму Федерацияса пытшкӧс делӧяс министерстволӧн мутас органъясын кутӧм йӧзӧс видзан урчитӧмторъяс, вердан муртӧсъяс да медичина боксянь могмӧдан пӧрадок йылысь панас вынсьӧдӧм йылысь», 14 пункт.

 

14. Торъя жырйын торйӧн овмӧдӧны: айловъясӧс да аньясӧс; тыр арлыдтӧмъясӧс да тыр арлыдаясӧс; йӧзӧс, кодъяслӧн эмӧсь вуджан висьӧмъяслӧн признакъяс.

«Обезьянник"ӧ оз позь овмӧдны висьӧмъяса али доймӧм йӧзӧс, кодъяслӧн дзоньвидзалуныс вермас лоны «шӧркодь» либӧ «сьӧкыд», а сідзжӧ сакарысь висьӧмӧн (шӧркодь да сьӧкыд тшупӧда) висьысьясӧс да нӧбасьысь аньясӧс (п. 15 РФ-са Веськӧдлан Котырлӧн Шуӧм 2012 во косму 16 лунся N301).

Тіян али йӧртӧм мортъяс пиысь кодлӧнкӧ кӧ эмӧсь татшӧм сяма дзоньвидзалун висьӧмъяс, колӧ эскӧдны тайӧс справкаӧн али медикъяслӧн кывкӧртӧдӧн. Абу кӧ сьӧрсьыныд кабалаыс, кор корны «тэрыб отсӧг» — врачьяс вермасны эскӧдны висьӧмтӧ.